معرفی رشته روانشناسی
نویسنده: مهدی رجبی - دانشجوی روانشناسی دانشگاه خوارزمی
آشنایی مقدماتی با رشته ی روانشناسی
در یک تعریف کلی می‌توان روانشناسی را علم بررسی رفتار و فرایند‌های ذهنی دانست. از مواردی که در روانشناسی به آنها پرداخته می‌شود می‌توان به احساس و ادراک، هوش، شخصیت، تفاوت‌های فردی، یادگیری و حافظه، انگیزش و هیجان و... اشاره کرد.در حال حاضر روانشناسی در مقطع کارشناسی برخلاف سال‌های گذشته بدون گرایش است و در مقطع کارشناسی ارشد چندین گرایش دارد که در اینجا به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد رشته ی روانشناسی
روانشناسی بالینی:
روانشناسی بالینی شاخه‌ای از رشته روانشناسی است. در روانشناسی بالینی به درک، پیش بینی و درمان نابهنجاری، ناتوانی و آشفتگی‌های شناختی، هیجانی، زیست شناختی، روان‌شناختی، اجتماعی و رفتاری پرداخته می‌شود. روانشناسی بالینی در گستره ی وسیعی از جمعیت‌های در جستجوی درمان کاربرد دارد. برای روانشناسی بالینی شش نقش عمده در نظر گرفته می‌شود که عبارتند از: ارزیابی و تشخیص، مداخله و درمان، مشاوره، آموزش و نظارت بر کار روان‌درمان‌گر‌ها، پژوهش و مدیریت. غالب کار‌های روان‌شناس بالینی در راستای درمان و تشخیص، آموزش و پژوهش است. گرایش روانشناسی بالینی جزء پر طرفدارترین رشته‌های روانشناسی در آزمون کارشناسی ارشد می‌باشد.
روانشناسی عمومی:
دیگر گرایش روانشناسی، روانشناسی عمومی است که به نسبت دیگر گرایش‌های روانشناسی ظرفیت پذیرش بالا‌تری را نیز به خود اختصاص داده است. روانشناسی عمومی با مسائلی چون رفتار، رشد، هوش، یادگیری، حافظه، انگیزه، هیجان، بهنجاری و نا‌هنجاری و رفتار‌های اجتماعی سروکار دارد. کار‌شناس ارشد روانشناسی عمومی می‌تواند در زمینه ی مشکلات خانوادگی و مشاوره ی خانواده، مشاوره ی بین فردی،مشاوره ی فردی، مشاوره ی تحصیلی، مشاوره ی شغلی، مشاوره ی زناشویی و پژوهش‌های روان‌شناختی، خدمات روانشناسی در مراکز بهزیستی و بهداشت روانی فعالیت کند.
روان‌سنجی:
گرایش دیگر مجموعه روانشناسی، روان‌سنجی است. روان‌سنجی کم‌ترین تعداد داوطلب و در عین حال کم‌ترین تعداد پذیرش را دارا است. روان‌سنجی عمدتا با آمار، شیوه‌های سنجش در آموزش و پرورش و یادگیری، ارزیابی روان‌شناختی از طریق آزمون‌های روانی و شیوه‌های گزینش و سرند کردن در ارتباط است. کار‌شناس ارشد روان‌سنجی می‌تواند به کار اجرای آزمون‌های روانی _ تشخیصی، سنجش هوش، ویژگی‌های شخصیتی، آسیب‌های مغزی، عقب‌ماندگی‌های ذهنی، ارزیابی در آموزش و پرورش، سازمان سنجش و داده پردازی مشغول گردد. دانش‌آموخته گرایش روان‌سنجی می‌تواند به همراه یک تیم درمان در کلینیک‌های روانشناسی مشغول به کار گردد.
روانشناسی صنعتی-سازمانی:
روانشناسی صنعتی-سازمانی گرایشی نوپا در روانشناسی است. یکی از شاخه‌های جدید علم و معرفت که مسئله ی نیروی انسانی و دیگر جنبه‌های مربوط به دنیای کار را در کانون توجه خود دارد، روانشناسی صنعتی و سازمانی است. روانشناسی صنعتی و سازمانی در خصوص دانش مطالعه علمی رابطه میان انسان و دنیای کار فعالیت می‌کند. در واقع، روانشناسی صنعتی و سازمانی کاربرد و بسط و گسترش اصول روانشناسی است. در روانشناسی صنعتی و سازمانی به مسایلی که انسان در تجارت و صنعت با آنها دست به گریبان است، می‌پردازد.از آنجا که شاخه روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از شاخه‌های کاربردی و فعال رشته ی روانشناسی است و همچنین کشور نیز در آستانه توسعه اقتصادی و صنعتی است ، لذا استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از ضروریات دنیای تولید و کار است. بدون این گونه خدمات روانشناسی، تولید با کیفیت در دنیای پر رقابت فعلی با مشکل روبرو خواهد شد. خدمات مشاوره‌ای روانشناسی صنعتی و سازمانی با حل و فصل مشکلات کار‌کنان در ابعاد مختلف می‌تواند تخصص، انرژی و توان کار‌کنان را در اختیار اهداف و ماموریت سازمان قرار دهد.
روانشناسی بالینی کودک و نوجوان:
گرایش روانشناسی بالینی کودک و نوجوان بسیار شبیه به روانشناسی بالینی است. این گرایش همگام با روانشناسی بالینی است. با این تفاوت که با اختلالات دوران کودکی و نوجوانی سر و کار دارد. روانشناسی بالینی کودک یکی از تخصص‌های ویژه ی روانشناسی است. در روانشناسی بالینی کودک اصول پایه ی روانشناسی بالینی با پیشینه ی رشد کودک، نوجوان، خانواده و آسیب‌شناسی روانیِ رشدی، ترکیب می‌شود. فعالیت اصلی روان‌شناسان بالینی کودک و نوجوان انجام پژوهش‌های علمی و فراهم کردن خدمات روان‌شناختی برای نوزادان، کودکان، نوجوانان و خانواده‌های آنان است.پژوهش و فعالیت روانشناسی بالینی کودک بر درک و فهم، پیشگیری، تشخیص و درمان مشکلات روان‌شناختی، هیجانی، شناختی، رشدی، رفتاری و خانوادگی کودکان متمرکز است. اهمیت ویژه ی حرفه ی روان‌شناسان بالینی کودک و نوجوان، درک و فهم دقیق نیاز‌های روان‌شناختی اساسی کودکان و نوجوانان است. روان‌شناس بالینی کودک در تلاش است تا دریابد خانواده و دیگر بافت‌های اجتماعی بر سازگاری هیجانی-اجتماعی، رشد شناختی، سازگاری رفتاری و بهداشت روانی کودکان و نوجوانان چگونه تاثیر می‌گذارند. در روانشناسی بالینی کودک و نوجوان تاکید اصلی روان‌شناس بر انجام پژوهش‌های تجربی و رشد ارزیابی و درمان مبتنی بر شواهد است.
خانواده‌درمانی:
آخرین گرایش روانشناسی که در اینجا بررسی می‌شود، خانواده‌درمانی است. خانواده‌درمانی، جهت پیشگیری و درمان و کمک به خانواده‌ها، کل خانواده را در بر می‌گیرد. در واقع برای حل مشکل خانواده یا یکی از اعضای آن، کل سیستم خانواده مورد توجه قرار می‌گیرد. در خانواده‌درمانی تلاش می‌شود علل بروز و عوامل تشدید کننده مشکل در داخل خانواده و در نوع روابط اعضای خانواده با یکدیگر مورد بررسی قرار گیرد. این شیوه از درمان مبتنی بر رویکرد سیستم‌ها است. در خانواده‌درمانی اعتقاد بر این است که زمانی می‌توان به رفع یک مشکل نائل شد که از نیروی تک تک اعضا استفاده کرد. و عوامل تنش‌زا را مرتفع ساخت.فارغ‌التحصیلان گرایش خانواده‌درمانی می‌توانند در مراکز مشاوره وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی و مراکز مشاوره و کلینیک‌های تخصصی خصوصی و دولتی روانشناسی فعالیت نمایند.بازار کار و فرصت‌های شغلی رشته روان‌شناسیافرادی که در رشته روانشناسی فارغ التحصیل می‌شوند این توانایی را دارند که در مراکز دولتی مثل بهزیستی، نیروی انتظامی، شهرداری، سازمان زندان‌ها و کانون اصلاح و تربیت همچنین مراکز مشاوره، مهدکودک، بیمارستان‌ها و آموزش و پرورش به کار مشغول شوند. همینطور این افراد می توانند با گرفتن مجوز از سازمان بهزیستی مهد کودک یا خانه سالمندان تاسیس کنند.به طور کلی می‌توان گفت رشته ی روانشناسی از بازار کار قابل قبولی برخوردار است و حتی برای افراد تلاش‌گر و خلاق می‌تواند رشته ی بسیار درآمدزایی باشد و بیشتر بستگی به خود فرد دارد.