تحلیل درس ادبیات اختصاصی کنکور سراسری علوم انسانی 1396:
سؤالات ادبیات اختصاصی کنکور 96 تفاوت عمده‌ای با سالهای گذشته نداشت. مثل همیشه سؤالات از چهار کتاب تاریخ ادبیات ایران و جهان (1)، تاریخ ادبیات ایران و جهان (2)، آرایههای ادبی و ادبیات سال چهارم و در زیرموضوعهای تاریخ ادبیات، آرایه، قافیه، عروض، نقد ادبی، سبکشناسی و مفهوم مطرح شده بود. چینش سؤالات هم از شکل غیرمعمول سال 95 فاصله گرفته بود و مشابه روالی بود که همیشه سراغ داشتیم. شاید بتوان مهم‌ترین تفاوت سؤالات امسال با سالهای گذشته را تأکید بیشتر بر حفظیات دانست. در ادامه سؤالات هر زیرموضوع به طور جداگانه مورد بررسی تفصیلی قرار میگیرد:
تاریخ ادبیات: 10 سؤال اول درس را به خود اختصاص داده است که 5 تای نخست آن از کتاب تاریخ ادبیات ایران و جهان (1) و 5 تای دوم از کتاب تاریخ ادبیات ایران و جهان (2) مطرح شدهاند. اتفاق تازه‌ای که در این مبحث شاهد آن بودیم، این است که بر خلاف روال معمول در چند سال اخیر، از کتاب تاریخ ادبیات (1) 4 سؤال تاریخ ادبیات ایران و تنها یک سؤال تاریخ ادبیات جهان (آن هم سؤالی بسیار سخت!) طرح شده است. البته در تاریخ ادبیات (2) روال به هم نخورده و مثل همیشه 3 سؤال اول به تاریخ ادبیات ایران و 2 سؤال بعد به تاریخ ادبیات جهان اختصاص پیدا کرده است. چینشی که کاملاً مطابق انتظار بود. تنوع تیپ کاملاً در سؤالات تاریخ ادبیات به چشم می‌خورد و طراحان کنکور کوشیده‌اند همه نوع سؤالی را در این آزمون مورد استفاده قرار دهند، امری که ما نیز همواره در آزمون‌های کانون مورد توجه قرار داده‌ایم تا بیشترین قرابت را با کنکور سراسری تقدیم شما داوطلبان گرامی کنیم. سطح دشواری سؤالات تاریخ ادبیات کمی از سالهای قبل بالاتر بود و می‌توان آن را متوسط رو به دشوار ارزیابی نمود.
آرایه: 5 سؤال از این درس طرح شده که همگی به صورت ترکیبی هستند و در درس ادبیات اختصاصی کنکور امسال، همانند کنکور سراسری 95، شاهد هیچ سؤال تکآرایهای نیستیم. همان طور که می‌دانید، طرح سؤالات ترکیبی باعث دشواری سؤالات آرایه از برخی جهات می‌شود. سؤالات آرایهی امسال، دقیقاً مانند سال گذشته، از 3 تیپ مختلف و قابل انتظار طرح شدهاند که عبارت اند از: الف) دادن چهار بیت در گزینهها و خواستن بیتی که آرایههای آن نادرست ذکر شده است، ب) دادن یک بیت در صورت سؤال و خواستن آرایههای آن و ج) ترتیب ابیات بر اساس آرایهها. در تیپ نخست باید کلیهی گزینهها و آرایههای مقابل آنها بررسی شوند تا آرایهای که کلید سؤال است و در بیت متناظر وجود ندارد، پیدا شود. سؤال 148 در این تیپ طرح شده و با بررسی آرایهی ایهام تناسب در بیت گزینه‌ی «1» می‌توان پاسخ آن را یافت. در تیپ دوم باید به سراغ رد گزینه بروید و از آرایههای کمکاربردتر شروع کنید. در سؤال 149 آرایههای اغراق، ایهام، تشبیه، لف و نشر، متناقض‌نما و تشخیص قابل رد است. اما سؤال 150 که سخت‌ترین سؤال آرایه و کل ادبیات اختصاصی است، بررسی بیشتری می‌طلبد: گزینه‌های 3 و 4 بابت حس‌آمیزی رد می‌شوند و در گزینه‌ی 1 می‌توان حسن تعلیل را کنار گذاشت و (با کمی ترس!) گزینه‌ی 2 را انتخاب کرد. تیپ سوم معمولاً برای داوطلبان سادهتر است و سؤالات 146 و 147 این آزمون نیز چالش زیادی در بر ندارند. به طور کلی، می‌توان سؤالات آرایهی سراسری 96 را نسبتاً دشوار دانست.
قافیه: 2 سؤال مطروحه در این مبحث، نکته‌ی تازه‌ای نداشتند و می‌شد انتظارشان را داشت. سؤال 151 از 152 چالشی‌تر و کمی سخت‌تر است.
عروض: 5 سؤال بعدی ادبیات اختصاصی به مبحث عروض اختصاص دارد که در این بین، 3 سؤال مربوط به تشخیص وزن ابیات و 1 سؤال مربوط به مبحث اختیارات شاعری (کمتر از همیشه) است و 1 سؤال (157) در عین ناباوری به صورت حفظی طرح شده است. از سؤال عجیب 157 که بگذریم، مابقی سؤالات نکته‌ی جدیدی ندارند و به نحوی طرح شدهاند که داوطلبان بتوانند با تمرین مبحث عروض و تسلط یافتن بر این مبحث، بتوانند به آنها پاسخ دهند.
نقد ادبی: از این مبحث در آزمون امسال دو سؤال طرح شده است. یکی 158 و دیگری 163 (در میان سؤالات مفهوم). سؤال 158 تیپی کاملاً آشنا دارد و با تسلطی نسبی بر انواع نقد و اشخاص مطرح در آنها می‌توان به پاسخش رسید. اما سؤال 163 نسبتاً جدید است و ظاهری حفظی دارد. اما بدون حفظ بودن مطلب و تنها با بررسی و تحلیل گزینهها، می‌توان فهمید که پاسخ آن چیزی جز گزینه‌ی 4 نمی‌تواند باشد.
سبکشناسی: یک سؤال (159) از این مبحث در کنکور امسال طرح شده که سؤالی روتین و از لحاظ سطح دشواری، متوسط است.
مفهوم: 5 تا از سؤالات ادبیات اختصاصی کنکور 96 به این مبحث اختصاص دارد که دارای 4 سؤال روتین به صورت قرابت معنایی و یک سؤال تصویرسازی است که در مجموع، چیز خاص و جدیدی نسبت به سالهای گذشته ندارد. سطح کلی سؤالات این مبحث نیز، مطابق انتظار، متوسط رو به دشوار است.
در مجموع و فارغ از یک سؤال که ذکر آن در مبحث عروض گذشت، سؤالات ادبیات اختصاصی کنکور 96 سؤالاتی خوب و بدون اشکال علمی به نظر میرسند. سطح دشواری این سؤالات کمی از یکی دو سال گذشته بالاتر است و باید دید داوطلبان چگونه توانسته‌اند خود را با آن وفق دهند!
سپهر حسنخانپور (مسئول درس ادبیات اختصاصی آزمون‌های کانون)