تهيه و تنظيم: مريم احمدي – زهرا نعمتي
مقدمه:
در كنكور انساني سال 91، درس روان‌شناسی را مي‌توان در زمره‌ي كم‌‌تغيير‌ترين دروس (نسبت به كنكورهاي سال‌هاي گذشته) جاي داد. بزرگ‌ترین تغییر این درس در كنكور سال 91، افزایش تعداد سؤال‌هاي مربوط به فصل دوم كتاب درسي است.
تحلیل سؤال‌ها به تفکیک فصول كتاب درسي:
فصل اول:
در كنكور سال 90، 5 سؤال از مجموع 20 سؤال درس روان‌شناسي، به اين فصل اختصاص دارد؛ درحالي‌كه در كنكور سال گذشته (سال 90)، سؤالات اختصاص يافته به اين فصل، 7سؤال بود؛ به بيان ديگر، از حيث تعداد سؤالات مطرح شده از فصل اول، شاهد كاهش هستيم.
از میان اين 5 سؤال، 2 سؤال از قسمت روان‌شناسی علمی، 2 سؤال از رویکردهای روان‌شناسی و 1 سؤال نيز از قسمت تحقیقات، مطرح شده است. در اين خصوص دو نكته قابل توجه است:
1. بحث مهم رويكردهاي روان‌شناسي حدود «سه سال متوالي» در كنكور سراسري مغفول واقع شده بود و هيچ‌‌گونه سؤالي از اين مبحث مطرح نمي‌شد حال آن‌كه كنكور امسال، 2 سؤال از 5 سؤال فصل اول را به اين مبحث اختصاص داده است و به بيان ديگر، كنكور بار ديگر اين مبحث مهم را در كانون توجه خود قرار داده است. البته شايان ذكر است كه سؤالات مطرح شده از اين بخش نسبتاً ساده و واضح طراحي شده است به‌گونه‌اي كه داوطلبان را با مشکل چندانی در پاسخ‌گويي مواجه ننموده است.
2. بحث تحقيقات روان‌شناسي در كنكور امسال به تكامل رسيده است؛ به اين معنا كه تا پيش از اين تنها به بنيادي يا كاربردي بودن تحقيقات پرداخته مي‌شد اما در كنكور امسال زيرشاخه‌هاي اين نوع تحقيقات نيز مورد توجه طراحان سؤال واقع شده است. بحث اخير در قالب جدولي آبي‌رنگ در كتاب درسي مطرح شده است و جزء متن اصلي كتاب به‌شما نمي‌رود كه توجه به آن، نشان از جزيي‌نگرتر شدن طراحان سؤال است.
فصل دوم:
سهم فصل دوم از مجموع سؤالات درس روان‌شناسي، 8 سؤال است. اختصاص 8 سؤال به فصل دوم (رشد) در كنكورهاي گذشته بي‌سابقه بوده است و اين در‌حالي است كه در كنكور سال گذشته (سال 90)، اين افزايش ناگهاني، در سؤالات فصل اول به وقوع پيوست و لذا البته اگر كنكور، روال سال گذشته و امسال خود را استمرار بخشد، مي‌توان چنين انتظار داشت كه در كنكور سال‌هاي آينده، چنين افزايشي را به‌ترتيب در سؤالات فصل سوم و يا چهارم شاهد باشيم.
از ميان اين 8 سؤال، 2 سؤال از ویژگی‌ها و مشخصات رشد (البته با مثال‌هاي ساده‌اي از خود کتاب درسي) و 5 سؤال از مراحل رشد قبل از تولد، طفولیت، کودکی اول و نوجوانی (که محتواي آن‌ها مستقیماً در كتاب درسي مورد اشاره قرار گرفته است) و 1 سوال از قسمت نظریه‌های رشد طراحي شده است.
نكته‌ي شايان ذكر آن‌كه، اگرچه تعداد سؤالات فصل دوم افزایش چشم‌گیری داشته و از اين حيث، برخلاف انتظار بوده است، اما چون ابهامی در صورت سؤالات وجود ندارد و به بيان ديگر، سؤالات با صورتي ساده و شفاف منظور خود را به داوطلب القا مي‌كنند، سطح دشواري سؤالات از تعادل خوبي برخوردار است و علي‌رغم اين افزايش غيرمنتظره، دانش‌آموزان در پاسخ‌گويي به سؤالات با مشكل خاصي مواجه نشده‌اند.
نكته‌ي ديگر آن‌كه، تنها شكل مورد پرسش در كنكور سال 91، از مباحث فصل دوم انتخاب شده است؛ شكلي كه به‌واسطه‌ي ارتباط بيش‌تر آن به مباحث زيست‌شناسي تا مباحث روان‌شناسي، طرح سؤال از آن، پيش‌بيني نمي‌شد.
فصل سوم:
برخلاف سال‌های گذشته که بیش‌ترین سؤالات درس روان‌شناسي به اين فصل اختصاص مي‌يافت، امسال از يك سو، تعداد سؤالات مربوط به اين فصل رو به كاهش گذاشت و از سوي ديگر، بعضی مباحث مهم و پرتکرار در کنکورهای قبلی (مانند مبحث «توجه») بدون آن‌كه سؤالي از آن‌ها مطرح شود، كنار گذاشته شدند.
3 سؤال از مبحث حافظه، 1 سؤال از ادراک بینایی و 1 سوال از لوب‌های قشر خاکستری، سهم فصل سوم از سؤالات درس روان‌شناسي در كنكور سال 91 است.
نكته‌ي قابل ذكر در خصوص فصل سوم آن است كه يكي از شكل‌هاي اين بخش، به‌صورت غير مستقيم مورد پرسش واقع شده است؛ به اين معنا كه شكل مندرج در كتاب درسي، در صورت سؤال ارائه نشده است اما پاسخ‌گويي به سؤال تنها از طريق يادآوري شكل مذكور و حاشيه‌نوشت‌هاي آن ميسّر مي‌شود.
فصل چهارم:
به سنت سال‌های گذشته، كم‌ترين تعداد سؤال در درس روان‌شناسي، سهم فصل چهارم است. اما بايد خاطر نشان نمود كه مباحث نسبتاً جديد‌تري (نسبت به سال‌هاي قبل) از اين فصل را شاهد هستيم. به بيان بهتر، 2 سؤال اين فصل اختصاص دارند به مباحث اختلا‌هاي رواني و فشار رواني كه در كنكورهاي گذشته، كم‌تر مورد توجه بوده‌اند.
سؤالات مفهومي!
شايد بتوان گفت در درس روان‌شناسي كنكور 91، سؤال مفهومي در معناي ناب و خاص آن قابل يافت نيست و شايد تنها با مسامحه بتوان سؤال 276 را يك سؤال نسبتاً مفهومي به شما آورد؛ آن هم سؤال مفهومي نه چندان دشوار. به بيان ديگر، سؤالات درس روان‌شناسي در كنكور سال 91، مستقيماً از مطالب كتاب درسي طراحي شده است و بيش‌تر محفوظات دآنش‌اموزان را نشانه رفته است تا ادراك در معناي خاص را.
شكل!
در كنكور امسال، 2 سؤال از اشکال کتاب داشتیم: که یکی از آن‌ها بدون درج خود شکل بود (274) اما در صورت تسلط داوطلب بر شکل امکان پاسخ گویی وجود داشت و يك سؤال با درج شكل (274).
گزينه‌ها!
12 سؤال گزینه‌های تك‌کلمه ای و کوتاه پاسخ دارند و 8 سوال داراي گزینه‌های توضیحی و نسبتاً طولاني‌اند.
به‌طور کلی مي‌توان چنين گفت كه سطح دشواری و نوع سؤالات درس روان‌شناسي در كنكور سال 91، در مقایسه با كنكور سال 90، تغییر چندانی نداشته و به بيان بهتر، در درس روان شناسی، شاهد آزموني متعادل و مشابه سال‌هاي گذشته بوده‌ايم.
