سلام دوستان عزیز انسانی؛
در این مطلب مطابق با بودجه بندی آزمون پیش رو (23 دی) درسنامه‌ای از علوم و فنون ادبی تهیه شده است.
ویژگی‌های درسنامه:
1. خلاصه و مناسب برای مرور
2. ذکر نکات کنکوری و تست‌خیز کتاب درسی
نویسنده:
فرهاد علی‌نژاد - رتبه 5 منطقه 3 کنکور سراسری 1395
علیرضا علویان - رتبه 183 منطقه 2 کنکور 1400 - دانشجوی دبیری ادبیات
مجتبی فرهادی - دبیرمدارس تیزهوشان و نمونه دولتی
قسمتی از درسنامه در زیر آمده است و مابقی آن را می‌توانید از قسمت فایل‌های ضمیمه دانلود کنید:
درس هفتم: «تاریخ ادبیات فارسی در قرن های دهم و یازدهم»
دو جریان شعری این دوره:
1- الف) شعر لطیف و فصیح به شیوه حافظ و سعدی (بابا فغانی شیرازی از نمایندگان آن)
2- ب) مکتب وقوع (که ره به جایی نبرد)
مکتب وقوع نتیجه:
1ـ چاره اندیشی شاعران برای تغییر سبک
2ـ رهایی از گرفتاری تقلید
3ـ بازتاب طبیعی محیط اجتماعی قرن دهم
ـ شاعران این دوره تشخیص داده بودند که سبک عراقی از واقعیت دور شده و کاملا جنبه ذهنی و تخیلی یافته است؛ پس باید به سوی حقیقت‌گویی و واقع‌گویی برگشت.
ـ شاعران این دوره به دو دلیل به دربارهای هندی روی آوردند:
1ـ کم‌توجهی و بی‌مهری شاهان صفوی
2ـ شاعر‌نوازی و ادب‌گرایی سلاطین هند
ـ پایتخت ادبی و محل اجتماع شعرا و فضلا در این دوره = اصفهان
ـ کانون های دیگر این دوره = خراسان، آذربایجان، نواحی مرکزی ایران و...
شعرای تاثیر گذار در قرن دهم:
1- بابا فغانی شیرازی: شعرش از نظر دقت، ظرافت و رقت معانی مشهور است.
2- وحشی بافقی: شعرش حد واسط سبک عراقی و سبک هندی است و واقع گرایی شاخصه اصلی آن است.
3- محتشم کاشانی: در سرودن شعر مذهبی معروف و ترکیب بند عاشورایی « باز این چه شورش است که در خلق عالم است ... » سرودة اوست.
- قرن یازدهم
ـ حکومت صفوی به شعر ستایشی و درباری و عاشقانه‌های زمینی بی‌توجه بود.
ـ مضامین عمده شعر این دوره پند و اندرز، توصیف و بیان امور طبیعی، تبدیل موضوعات و تمثیلات کهن به مضامین نو و با زبان جدید و... بود.
ـ علت اینکه گروه های بیشتری در این دوره مدعی شعر و شاعری بودند:
1ـ وابسته نبودن شعر به دربار
2ـ از بین رفتن طبقه مدیحه سرایان
ـ بها ندادن به شعر ستایشی موجب شد شعرای مدیحه سرا برای امرار معاش و ثروت اندوزی راهی دیار هند شوند.
از عوامل موثر در اینکه هر کس به اندازه خود به امور فرهنگی از جمله ادبیات می‌پرداخت، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1ـ رفاه اقتصادی مردم
2ـ آبادانی شهر ها
3ـ رونق تجارت و کسب و کار
- شعرای معروف قرن یازدهم:
1ـ کلیم کاشانی: در ابداع معانی و خیال های رنگین مشهور است. وی با به کار بردن مضمون های ابداعی فراوان «خلاق المعانی ثانی» لقب گرفته است.
2ـ صائب تبریزی: معروف ترین شاعر سبک هندی است. برخی از تک بیت های او، شاهکار های ذوق و اندیشه اند. وی را خداوندگار مضامین تازه شعری دانسته‌اند.
3ـ بیدل دهلوی: او را به سبب غزل‌های خیال انگیز و به کار بردن مضمون های بدیع و گاه دور از ذهن می‌شناسیم. از ویژگی‌های عمدة شعر او: مضمون‌های پیچیده، استعاره‌های رنگین، خیال‌انگیز و سرشار از ابهام، تخیل‌های رمز‌آمیز شاعرانه و... است.
