قافیه_علوم وفنون دهم_محمدمهدی بذرافشان

سلام محمدمهدی بذرافشان هستم، رتبه ۴۳کنکور ۱۴۰۰ دانشجوی رشته آموزش زبان و ادبیات عربی 

در این مطلب قصد دارم تا درس یازدهم علوم و فنون دهم را  برای شما جمع بندی کنم.
درصد علوم و فنون ادبی من در کنکور ۱۴۰۰، ۷۹ بوده است.

ردیف : 

کلمه یا کلماتی است که بعد از واژه قافیه عینا تکرار می شود.
قافیه:واژه‌هایی است که حرف یا حروف آخر آنها مشترک باشد.

قواعد قافیه

قاعده یک:

 هر یک از مصوت های (ا)(و) به تنهایی اساس قافیه قرار می‌گیرند.مانند:
 پیش از تو آب معنی دریا شدن نداشت/شب مانده بود و جرئت فردا شدن نداشت.
دو کلمه فردا و دریا قافیه سازند و مصوت الف اساس قافیه قرار گرفته است.

قاعده دو:

گاهی یک مصوت با یک تا دو صامت پس از خود، قافیه می سازد. مصوت+ صامت(+صامت)  مانند:

ما به این در نه پی حشمت و جاه آمده ایم/ از بد حادثه اینجا به پناه آمده ایم
دو کلمه پناه و جاه  قافیه می‌سازند و حروف مشترک قافیه مصوت+صامت است.

تبصره ۱:

به آخر واژه های قافیه ممکن است یک یا چند حرف الحاق شود حرف یا حروف الحاقی نیز جزء حروف مشترک قافیه اند و رعایت آنها لازم است
گاهی شعر دارای دو قافیه است که به آن ذوقافیتین می گوییم و هر دو کلمه قافیه در آخر دو مصرع قرار دارد.مانند:
 گلاب است گویی به جویش روان/ همی شاد گردد ز بویش روان
در این بیت ذوقافیتین داریم روان و روان معنای متفاوتی دارند جویش و بویش نیز قافیه می سازند.

پرسش های نمونه

۱- کدام یک از ابیات زیر ذوقافیتین است؟
۱)مبادا که تاج از تو گریان شود/دل انجمن بر تو بریان شود
۲)بگفت این و چادر به سر در کشید/ تن آسانی و خواب در بر کشید
۳)تو کردار خوب از توانا شناس/ خرد نیز نزدیک دانا شناس
۴)چنان رو که پرسند پاسخ کنی/ به پاسخ گری روز فرخ کنی

پاسخ:گزینه۲- (در) و (بر) قافیه های اصلی و (سر) و (در)قافیه های دوم بیت هستند.

۲- حروف اصلی قافیه در کدام بیت مطابق قاعده یک است؟
۱)که خبر برد ز یار از من مبتلای غمگین/ که لبش بریخت خونم به بهانه های رنگین
۲)نه باری بدین سان به بار آمدی/که هر سال بارش دو بار آمدی
۳)ساقی به نور باده برافروز جام ما/مطرب بگو که کار جهان شد به کام ما
۴)ابلهی دید اشتری به چرا/ گفت نقشت همه کژ است چرا

پاسخ: گزینه ۴- در مصراع اول چَرا(چریدن) و در مصراع دوم چرا قافیه هستند و حرف اصلی قافیه مصوت بلند ا طبق قاعده یک است.
 تشریح گزینه های دیگر:
گزینه یک: غمگین و رنگین= واژه های قافیه/ین= حروف اصلی طبق قاعده ۲
گزینه دو: بار و بار= واژه های قافیه/ار=حروف اصلی طبق قاعده دو
گزینه سه: جام و کام= واژه های قافیه/ام= حروف اصلی طبق قاعده ۲

۳- در کدام بیت قافیه بر اساس قاعده ۲ نیست؟
۱) ساقی ار باده از این دست به جام اندازد/ عاشقان را همه در شرب مدام اندازد
۲)آتش قهر برافروخته اند/ خانمان ضعفا سوخته اند
۳)صبا به لطف بگو آن غزال رعنا/ را که سر به کوه و بیابان تو داده‌ای ما را
۴)دمی با غم به سر بردن جهان یکسر نمی ارزد/به می بفروش دلق ما کزین بهتر نمی ارزد

پاسخ:گزینه۳- قافیه در گزینه سه (رعنا-ما)بر اساس قاعده یک است
 توضیح نکات درسی
در قاعده ۱ هر یک از مصوت های (ا) و (و) به تنهایی اساس قافیه قرار می گیرند و در قاعده۲ مصوت با یک یا دو صامت پس از خود قافیه میسازند.

۴- کدام بیت ردیف ندارد؟
۱)نیست وش باشد خیال اندر روان/ تو جهانی بر خیالی بین روان
۲)وه که جدا نمیشود نقش تو از خیال من/تا چه شود عاقبت در طلب تو حال من
۳)ای نوش کرده نیش را بی خویش کن با خویش را/ با خویش کن بی خویش را چیزی بده درویش را
۴)دمی با غم به سر بردن جهان یکسر نمی ارزد/به می بفروش دلق ما کزین بهتر نمی ارزد

پاسخ:گزینه۱-توضیح نکات درسی:
ردیف واژه یا واژه‌هایی است که بعد از واژه قافیه عیناً (از نظر لفظ و معنی) تکرار میشود در بیت گزینه یک معنی روان در دو مصراع یکسان نیست.روان در مصراع اول به معنی روح و در مصراع دوم به معنی جاری است.
 تشریح گزینه های دیگر در گزینه های دیگر به ترتیب واژه های من-را -نمی ارزد ردیف هستند.