سلام خدمت همه شما عزيزان
من ريحانه اميني هستم رتبه رتبه 71 کنکور انساني 99 و دانشجوي آموزش علوم اجتماعي فرهنگيان. در اين مطلب ميخواهم ايهام را طوري به شما آموزش دهم که تا آخر کنکور با همين فرمول تمام تست ها را درست جواب دهيد.
خواهش میکنم به عنوان رمز، ایهام را به همین شکل که میگویم یاد بگیرید و من این قول را به شما می دهم که تا آخر عمرتان هیچوقت یادتان نخواهد رفت.
هر وقت در کنکور از شما ایهام را پرسیدند سریع یاد پرچمی بیفتید که شک دارید پرچم ایران است یا ایتالیا ، و متوجه می شوید که در واقع این هم پرچم ایران است هم پرچم ایتالیا و هر دو نیز قابل قبول (ق ق) است.
به عبارت دیگر، کلمه ای ایهام است که دارای دو معنی باشد و در بیت مورد نظر، هر کدام از دو معنی را جایگزین کنیم شعر یا بیت یا مصرع ما از نظر معنی مشکلی ندارد و خوانده می شود اما همین جا لازم است بدانید که مجاز فقط معنای دوم آن کلمه قابل قبول بوده است اما در ایهام هر دو معنی قابل قبول.
توضیح مختصر
ایهام با به شک انداختن خواننده یا شنونده به زیبایی هر چه تمام تر ، متن فارسی را به یکی از زیباترین زبان های زنده ی حال حاضر دنیا تبدیل می کند. شاید با خواندن همین چند خط در مورد ایهام به این نتیجه رسیدید که در ایهام در ظاهر سخت ترین، اما وقتی کامل مفهوم را فرا گرفته اید به آسان ترین آرایه ادبی کنکور تبدیل خواهد شد.
من سعی می کنم با ذکر چندین مثال شعر و بیت پرکاربرد در کنکور سال های اخیر از کلماتی استفاده کنم که بیشترین استفاده را در کنکورها داشته اند شروع کنم و در آخر با نوع خاصی از ایهام به نام ایهام تناسب آشنا می شویم و در نهایت آرایه ایهام را به طور کل می بندیم.
مثال ها:
سوال :
آرایه های بیت زیر کدامند؟ ( نظام جدید – کنکور تجربی 98)
« چو غنچه بر سرم از کوی او گذشت نسیمی که پرده بر دل خونین به بوی او دریدم
- 1. تشیبه، مجاز، تلمیح، تضاد
- 2.ايهام، تشبیه، جناس، کنایه
- 3.کنایه، تشبیه، حس آمیزی، مجاز
- 4.مجاز، ایهام، مراعات نظیر، حس آمیزی
جواب تست بالا :
فعلاً قرار است با تمرکز بر ایهام پاسخ این سوال را پیدا کنیم. یادتان باشد برای ایهام دنبال کلمه ای بگردید که دو معنی داشته باشد و اگر هر دو معنی را در بیت جایگذاری کنیم شعرمان همچنان به صورت درست خوانده می شود و معنی می دهد.
همانطور که می دانید کلمه ی «سر» دو معنی ( عضو بدن و اندیشه ) را دارد حال اگر معنی عضو را جایگزین کنیم معنای شعر درست است و شکل غنچه را به سر تشبیه کرده است که نسیمی به آن می خورد اما اگر معنی اندیشه را جایگزین آن کنیم دیگر بیت ما معنی نمی دهد.
کلمه ی « بو » نیز به دو معنی ( رایحه و آرزو ) به کار می رود حال اگر هر کدام از این دو معنی را جایگزین کنیم شعر در هر دو حالت معنی می دهد و بیت قابل قبول است. بنابراین « بو » در اینجا ایهام دارد. یادتان باشد « بو» از کلماتی است که به شدت به عنوان ایهام مورد سوال می گیرد.
پس جواب این تست یا گزینه 2 است یا چهار. فعلاً تا همین جا جواب تست را داشته باشید.
ایهام تناسب
تا اینجا که ایهام را یاد گرفته اید بد نیست بدانید آرایه ای نیز با نام ایهام تناسب داریم که این خیلی خیلی جالب است و همیشه همراه با آرایه مراعات نظیر می آید. ( اسم دیگر مراعات نظیر، تناسب است).
با این خط توضیح، ایهام تناسب اینجوری می شود که اولاً باید کلمه ی دومعنی ای را پیدا کنید اما در اینجا فقط حق دارید یکی از معانی را جایگزین کنید، اما می پرسید کدام معنی را ؟
معنی ای را که جایگزین می کنید باید با دو الی سه یا بیشتر کلمات موجود در متن، مراعات نظیر تشکیل دهد. با مثال زیر بهتر می توانم مفهوم ایهام تناسب را به شما برسانم:
مثال:
چون شبنم اوفتاده بدم پیش آفتاب مهرم به جان رسید و به عیّوق بر شدم
در این بیت، «مهر» دو معنا دارد: 1) خورشید 2) عشق و محبت
اگر معنای «خورشید» را در جمله جایگزین کنیم، بیت معنای درستی نخواهد داشت: خورشید من به جان رسید!!! (نادرست است) اما همین واژه با «آفتاب» و «عیّوق» (نام یک ستاره) تناسب دارد و آرایه‌ی مراعات نظیر می‌سازد.
و اما معنای درست و مورد نظر شاعر، «عشق و محبت» است. پس باید در جمله تشخیص دهید که فلان کلمه ایهام است یا ایهام تناسب. اگر قرار است کلمه ای ایهام تناسب باشد دو شرط باید داشته باشد
1. اول اینکه ایهام دار باشد
2. دوم اینکه مراعات نظیر موجود باشد
سوال :
آرایه های بیت زیر کدامند؟ (نظام جدید- کنکور زبان 98)
« شکرت شور جهانی و جهانی مشتاق عالمی تشنه و عالم همه پر آب زلال »
- 1.استعاره، ایهام، تضاد، مراعات نظیر
- 2.ایهام، مجاز، مراعات نظیر، تشبیه
- 3.تشبیه، ایهام تناسب، جناس تام، تضاد
- 4.استعاره، ایهام تناسب، مجاز، اغراق
جواب تست بالا:
فعلاً می خواهم با دو آرایه ی ایهام و ایهام تناسب جواب این سوال را بدهیم. اگر در قسمت بالا روی کلمات ایهام دار کلیک کنید متوجه می شوید که کلمه ی « شور » ایهام دارد اما از آنجایی که با کلماتی مانند شکر، آب، تشنه ، تناسب دارد بنابراین در اینجا ایهام تناسب داریم. پس با توجه به این آرایه جواب یا گزینه 3 است یا چهار. فعلا جواب تست را تا همین جا داشته باشید.
ممکن است بپرسید که جواب می تواند گزینه یک هم باشد که «شکر» ایهام باشد، که دو معنای قند و شکر و سپاسگزاری را می رساند اما اگر معنای « سپاسگزاری» را جایگزین کنیم، در نتیجه شعر ما معنی نمی دهد. گفتیم در ایهام، باید هر دو معنی را که جایگزین می کنیم شعر کامل و با معنی خوانده شود. پس با این نکته ی ظریف گزینه 1 و 2 رد می شوند.
کلمات پر کاربرد ایهام دار:
رود : 1. رودخانه 2. نوعی ساز
مهر : 1. خورشید 2. عشق و محبت
زال: 1. اسم شخص 2.نوعی بیماری سفیدشدن موها
گلستان 1.گلستان سعدی 2.باغ و بوستان
شیرین 1. اسم زن 2. مزه شیرین و خوشایند
مدام : 1. همیشگی 2. نوعی شراب
ماه : 1. مهتاب 2. ماه و برج
شکر :1. قند و شکر 2. شکر و سپاسگذاری
ضرب: 1. ضربه 2. نوعی ساز
قلب: 1.عضو بدن 2. مرکزچیزی
پروانه: 1. اجازه 2. نوعی حشره
هوا : 1. هوا و هوس 2.اب و هوا
گوشه : 1. زاویه و کنج 2. نوعی ساز
شور : 1: مزه ی شور 2. شوریدن و برآشفتن
باری : 1: بار که جسم است 2.خلاصه
عین : 1.چشمه 2.همانند 3. چشم
چشم : 1.چشمه 2.عضو بدن
تار: 1.تاریک 2. نوعی ساز
مردمان: 1. مردم و انسان ها 2.مردمک چشم
خط : 1.فرمان 2. خط و نگاشتن
رخ : 1.چهره 2.سیمرغ 3. قلعه ( هر جا رخ دیدید ایهام است)
رشته : 1.نوعی بیماری 2.تار و پود و رشته رشته کردن
خاموش: 1.ساکت شدن 2.نورخاموش
