زمين شناسان در دهه ۱۹۶۰، به اين نتيجه رسيدندکه لايه صلب خارجي زمين(پوسته و لايه صلب خارجي گوشته) قطعه يکپارچه اي نيست و به۱۲ قطعه بزرگ شکسته شده که به آنها ورقه گفته مي شود. خطوط قرمزي که در نقشه جهان است، نشان مي دهد که:
۱- مرزهاي همگرا- مرزي که در امتداد آن دو ورقه، با هم برخورد مي کنند و کوهها يا پهنه فرورانش را ايجاد مي کنند.
۲- مرزهاي واگرا- مرزي که در امتداد آن ورقه ها در جهت مخالف هم حرکت مي کنند مانند پشته ميان اقيانوسي.
۳- مرزهاي انتقالي- دو ورقه در امتداد هم مي لغزند(بعضي معتقدند که گسل ميناب در ايران، از اين نوع است و ورقه لوت را بهپهنه فرورانش عمان متصل مي کند اما هيچ شاهدي براثبات اين مدعا وجود ندارد گسل نهبندان و گسل نايبند از انواع گسلهاي امتداد لغز ايران هستند.
مرز انتقالي، شبيه برش در سطح پوسته زمين است. اين ورقه ها، مانند حرکت بر روي يک نوار نقاله، با سرعت خيلي کمي حرکت مي کنند. جريانات همرفتي درگوشته بسيار داغ، دائما ورقه ها را به ميزان ۵/۰ تا ۴ اينچ، در سال حرکت مي دهد.
هنگامي که ورقه ها به هم برخورد مي کنند يا از هم دور مي شوند، مواد بسيار داغ مذاب که گدازه ناميده مي شوند، مي توانند از گوشته خارج شوند. به هنگام برخورد ورقه ها، کوهها، دره هاي عميق زير آبي که دراز گودال ناميده مي شوند و آتشفشانها ايجاد مي شوند. همانطور که کوهها و دره ها شکل مي گيرند، بلاياي طبيعي از قبيل زمين لرزه ها و فعاليتهاي آتشفشاني نيز مي توانند روي مي دهند که هزاران سال زندگي بشر را تحت تاثير قرار داده است.
هنگامي که ورقه ها از هم دور مي شوند، زمين پوسته جديدي را ايجاد مي کند. اين فرآيند وسط اقيانوسهاي بزرگ رخ مي دهد. پشته هاي ميان اقيانوسي بزرگترين رشته کوههاي ممتد، در جهان هستند. اين رشته کوهها به هم مرتبط هستند و حدود ۴۰۰۰۰ مايل درازا دارند.
يکي از اين پشته هاي ميان اقيانوسي، پشته مياني اقيانوس اطلس است که همچنان اقيانوس اطلس را عريضتر مي کند. همانطور که ورقه ها حرکت مي کنند، مواد مذاب گوشته اي که ماگما و گدازه نام دارند، به وسيله سنگهاي جديد، شکل گرفته و حفره را پر مي کنند. کف اقيانوس اطلس،به وسيله جوانترين پوسته زمين پوشيده شده است. جزيره ايسلند در شمال اقيانوس اطلس نيز توسط همين پشته هاي مياني اطلس شکل گرفته است.
هر چه از نيمکره غربي به سمت اروپا و آسيا برويم، اقيانوس اطلس بزرگتر مي شود و از سوي ديگر اقيانوس آرام کوچکتر و کوچکتر مي شود، اين به اين دليل است که ورقه هاي آمريکاي شمالي و جنوبي به سمت غرب يعني به سمت آسيا و استراليا حرکت مي کنند.ورقه هاي آمريکاي شمالي و جنوبي، با ورقه چگالتر و نازکتر اقيانوس آرام برخورد مي کنند. اين عملکرد باعث مي شود که ورقه اقيانوسي به درون گوضشته نفوذ کرده و تخريب شود. به چنين مرزي که در آن ورقه اقيانوسي به زير ورقه قاره اي رانده شده و تخريب مي شود، پهنه فرورانش گفته مي شود.ناحيه اقيانوس آرام نسبت به ساير مناطق زمين، داراي فعاليتهاي زمين لرزه اي و آتشفشاني بيشتري است. به اين دليل به تمامي آتشفشانهاي اين ناحيه، لقبي تحت عنوان حلقه آتش داده شده است.
هنگامي که ورقه سبکتر و کم چگالتر قاره اي بر روي ورقه اقيانوسي رانده مي شود، يک پهنه فرورانشي شکل مي گيرد. از آنجايي که پوسته اقيانوسي خميده شده و به زير رانده مي شود، در محل برخورد، درازگودال عميقي شکل مي گيرد. اين درازگودالها، پست ترين مناطق در پوسته زمين هستند.
يک درازگودال، به ميزان ۱ مايل عميقتراز بلندي کوه اورست است. همانطور که ورقه اقيانوسي به داخل گوشته فرومي رود، بخشهايي از آن ذوب مي شوند و سنگهاي گوشته را نيز ذوب مي کنند. اين مواد در گوشته به سمت بالا حرکت مي کنند. اين سنگهاي مذاب که ماگما ناميده مي شوند،به سطح زمين مي رسند چون نسبت به سنگهاي اطرافشان چگالي کمتري دارند. اگر ماگما به سطح زمين برسد، آتشفشان شکل مي گيرد.
همانطور که سنگهاي گوشته ذوب مي شوند، ماگما را شکل مي دهند. ماگما در اتاقکهاي ماگمايي جمع مي شود و از آنجايي که چگالي آن کمتر از سنگهاي اطرافش است، به سمت بالا حرکت خواهد کرد. فشار ماگما باعث ايجاد ترکهايي در سنگهاي بالايي مي شود، سپس ماگما به درون اين ترکها وارد مي شود. اين فرآيند هزاران بار تکرار مي شود تا ماگمابه سطح آورده شود.اگرماگما به سطح زمين برسد، آتشفشان شکل خواهد گرفت. هنگامي که ماگما به سطح زمين مي رسد، گدازه ناميده مي شود.
همانطور که آتشفشان فوران مي کند، ممکن است يک کوه ايجاد شود. در ضمن هر فوران، گدازه همراه با خاکستر و ساير مواد آذرآواري باعث افزايش ارتفاع کوه مي شود. کوه دماوند، مرتفع ترين قله الرز نيزبه همين طريق شکل گرفته است.اين مقطع عرضي از زمين، در نيمکره جنوبي است. نقشه يک پهنه فرورانش را نشان مي دهد،که بين پهنه فرورانش کوههاي آند که در سرتاسر ساحل غربي آمريکاي جنوبي امتداد دارد، درازگودال پريو- شيلي را در حاشيه غربي آمريکاي جنوبي ايجاد کرده است. اين پهنه همچين به شما نشان مي دهد که پشته ميان اقيانوسي اطلس، اقيانوس اطلس را گسترش مي دهد و عريضتر و عريضتر مي کند. مقطع عرضي در عمل دو فرآيند را نشان مي دهد
۱- پوسته قديمي در يک پهنه فرورانش تخريب مي شود.
۲- پوسته جديد، پشته ميان اقيانوس اطلس را ايجاد کرده است.
خط صورتي رنگ در نقشه اقيانوس آرام، درازگودالهاي عميق اقيانوسي را نشان مي دهد. اين درازگودالها، پست ترين نقاط در پوسته زمين هستند. درازگودال ماريانا در شمال گينه نو، عميق ترين ناحيه در سطح زمين با عمق ۲۰۱/۳۶ فوت از سطح آب درياست. درازگودال ماريانا، ۱۷۳/۷ فوت، عميقتر از ارتفاع کوه اورست است.درازگودالها تقريبا همه اقيانوس آرام را احاطه کرده اند. برخي از آنها عبارتند از: آلئوتيان، پرو- شيلي، کوريل و دراز گودال ژاپن.درازگودالها در مناطقي که ورقه هاي قاره اي و اقيانوسي با هم برخورد مي کنند، به وجود مي آيند. درازگودال جاوه در اقيانوس هند، عميق ترين محل اين اقيانوس است که ۴۴۲/۲۴ فوت از سطح دريا عمق دارد.