متن زیر خلاصه درس مبانی علوم و فنون ادبی (پایه دهم)می باشد که توسط فاطمه حسینی رتبه 291 کنکور انسانی و دانشجوی روان شناسی دانشگاه علوم پزشکی توانبخشی تهیه شده است.
□متن: هرچیزی که ذهن ما را به پویایی درآورد. مثل: نوشته ها، صدا، بو، دیدن یک رویداد، مزه و چیزی که لمس می‌کنیم.
□ادب نزد پیشینیان: شناختن اموری که آدمی به وسیله آن خویش را از هر خطایی حفظ کند.
□بعدها: دانش هایی که آدمیان به وسیله آنها خود را از خطای در سخن حفظ کنند.
□این دانش ها: صرف و نحو، بدیع، معانی و بیان، قافیه، خط
□ادیب: کسی که با شیوه های گوناگون سخن آشنا باشد.
■کاربردهای ادبیات در عصر مشروطه:
●الف) (ادبیات به معنای آداب و هنجار رایج در یک زمینه خاص): مجموعه اصطلاحات، نوشته ها و رفتار هایی که در یک رشته علمی یا حرفه ای رواج دارد مثل ادبیات پزشکی، ادبیات مدیریت، ادبیات سینما و...
●ب) هر نوشته ای که متعلق به تاریخ تمدن بشر است مثل متون علمی، تاریخی، جغرافیایی، پزشکی، فلسفی که در گذشته نوشته شده باشد. (متون علمی قدیم= آثار ادبی کهن)
●ج) نوشته هایی که باور و اندیشه و خیال را به بهترین صورت و شکل بیان می‌کند( ادبیات مکتوب). ادبیات شفاهی مانند افسانه ها، حکایات مثل ها و ترانه ها نیز در زمر‌ه‌ی ادبیات قرار می‌گیرند.
□تعریف ادبیات: هنرِ کلام، کلامِ زیبا، خیال انگیز، عاطفی و تاثیر گذار. (ادبیات نوعی هنر)
□ماده اصلی ادبیات: زبان.
□ادبیات: کاربرد هنری زبان.
□تفاوت زبان و ادبیات: در هدف
□هدف زبان: ارتباط و پیام رسانی
□هدف ادبیات: زیبایی آفرینی
☆ادبیات با کمک " تخیل" اصول و قواعد و منطق معنایی موجود در کلمه ها و جمله ها را تغییر می دهد=>به وسیله: تشبیه ، استعاره، مجاز، کنایه، درآمیختن حس ها، اغراق، استفاده از موسیقی و تکرار آواها و عواطف و احساسات
■ادبیات: سخنی رسا، اثر گذار و بلیغ=> ویژگی: فصاحت، بلاغت
●فصاحت: روشنی و درستی کلام، بیان مقصود با الفاظ روشن و روان، نداشتن کلمات دشوار و بدآهنگ و مبهم، معنا به آسانی دریافت شود، چگونگی و کیفیت واژگان، جنبه های ظاهری سخن
●بلاغت: رسایی و شیوا سخنی، سخن گفتن به اقتضای حال و جایگاه شنونده، هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد، در زمان مناسب ایجاز و در جایی اطناب، چون که با کودک سر و کارت فتاد/ هم، زبان کودکی باید گشاد(مولوی)، هم به فصاحت توجه دارد و هم چگونگی معنای کلام، جنبه های معنوی و محتوا، به سه شاخه تقسیم می‌شود: بدیع، معانی، بیان
☆یک اثر را می‌توان از ۸ جنبه مورد مطالعه و کالبد‌شکافی قرار داد: جامعه شناختی، زبانی، اخلاقی، محیطی، فکری، تاریخی، روان‌شناختی، ادبیات
☆آسان ترین و کاربردی ترین شیوه:بررسی متن از دیدگاه زبان، ادبیات ، فکر در سه قلمرو: زبانی، ادبی ، فکری
■قلمرو زبانی: مربوط به ساده و قابل فهم بودن یا پیچیده بودن متن به دلیل وجود لغات و اصطلاحات خاص
●سطح واژگانی: فارسی یا غیر فارسی بودن، ساختمان(ساده، وندی، مرکب، وندی_مرکب)، روابط معنایی( ترادف، تضاد، تضمن، تناسب)
●سطح دستوری یا نحوی: قواعد دستوری، کاربرد قواعد تاریخی، کوتاهی یا بلندی جمله ها
■قلمرو ادبی: مربوط به زیبایی ها و آرایه‌های ادبی
●سطح آوایی: بدیع لفظی( وزن، قافیه، ردیف، آرایه‌های لفظی مثل:واج آرایی، تکرار، سجع، جناس)
●سطح بیانی: تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه
●سطح بدیع معنوی: تناسب های معنایی مثل:تصاد، ایهام، مراعات نظیر، تناسب
■قلمرو فکری: مربوط به ویژگی های فکری، روحیات، باورها، گرایش ها، نوع نگرش به جهان
☆کلمه ها و جمله ها=> ابزار نویسنده برای بیان اندیشه و فکر خود
●عینی یا ذهنی
●شادی گرا یا غم گرا
●خرد گرا یا عشق گرا
●عرفانی یا طبیعت گرا
●خوش بین یا بدبین
●محلی یا میهنی یا جهانی
■تقسیم ادبیات از نظر شکل و ساختمان: شعر، داستان نمایشنامه
■قدیمی ترین طبقه بندی=> یونان باستان => مبتنی بر شعر و از نظر محتوا: حماسی، غنایی، نمایشی، تعلیمی
■در ایران=> رواج بیشتر شعر نسبت به نثر => تقسیم بندی بر اساس قالب شعر: قصیده، غزل، رباعی، مسمط، مستزاد، ترکیب بند
■دو دیدگاه کلی برای طبقه بندی شعر و نثر:
●بر اساس محتوا و موضوع
●بر اساس ساختمان و شکل
نظرات خود درباره کیفیت این مطلب را در قسمت نظرات بنویسید.