تشریح سوالات دامدار روانشناسی نظام قدیم
آزمون 25 بهمن
به سوالاتی که درصد بالایی از پاسخ دهندگان به جای گزینه ی صحیح به اشتباه گزینه ی دیگری را انتخاب کنند،سوالات دامدار و به گزینه ی اشتباه،دام سوال میگویند.
شاید شما نیز تا به حال در دام اینگونه سوالات افتاده و پس از خواندن پاسخ تشریحی متوجه آن شده باشید.حتی اگر جزء افرادی هستید که چنین سوالاتی را درست پاسخ داده اند،شاید برایتان جالب باشد که بدانید چرا درصد بالایی از داوطلبان دچار چنین اشتباهی شده اند!
روانشناسی یکی درس هایی است که در هر آزمون تعداد زیادی از سوالات دامدار را به خود اختصاص میدهد،در اینجا سوالات دامدار این درس را در آزمون 25 بهمن تحلیل میکنیم:
سوال 242 آزمون 25 بهمن:
کدام گزینه در مورد فرایند شناختی «حافظه» درست است؟
1) از مباحثی است که دانشمندان اخیراً به مطالعه آن علاقه نشان داده‌اند.
2) حافظه انواع گوناگونی دارد و می‌توان برای آن مراحل مختلف مشخص کرد.
3) ارسطو حافظه و اطلاعات را به قفس و پرنده تشبیه کرده است.
4) شرط کافی برای داشتن حافظة خوب، یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات است.
مطالعات مربوط به حافظه از قدمت بسیار برخوردارند. افلاطون قرن‌ها پیش از حافظه و اطلاعات به قفس و پرنده تعبیر کرده است. حافظه انواع گوناگونی دارد و شامل سه مرحله رمزگردانی، نگهداری و بازیابی است.
28 درصد از پاسخ دهندگان به این سوال گزینه 3 را انتخاب کرده انددرحالی که پاسخ صحیح گزینه 2 است.
توجه به متن صورت سوال که عبارت صحیح را خواسته حائز اهمیت است و احتمالا دانش آموزان به دنبال عبارت نادرست گشته اند و چون گزینه 3 اولین عبارت نادرست مشهود میباشد،باعث این اشتباه شده است. علاوه بر آن تشابه ارسطو و افلاطون از نظر زمینه ی فلسفی باعث شده که پاسخ دهنده دچار شک در نام این دو دانشمند شود و این دو را با هم اشتباه بگیرد.
با دقت در عبارات سایر گزینه ها متوجه میشویم که مطالعه حافظه موضوع جدیدی نیست(گزینه 1)، کسی که حافظه و اطلاعات را به قفس و پرنده تشبیه کرده افلاطون است نه ارسطو(گزینه دام) و یادگیری و بخاطر سپردن اطلاعات صرفا مرحله ی اول حافظه میباشد و کافی نیست.
سوال 247 آزمون 25 بهمن:
پاسخ صحیح این سوال گزینه 2 است اما 57 درصد از افراد گزینه 3 را پاسخ صحیح گرفته اند.
در نگاه اول به نمودارها اگر مراحل حافظه را دارای ترتیب بدانیم گزینه 3(دام)، درست بنظر میرسد چون ترتیب در آن رعایت شده است،اما نباید فراموش کنیم که ارتباط این سه مرحله دو سویه میباشد و اطلاعات تنها از یک مرحله به مرحله بعد منتقل نمیشود و حالت برعکس آن نیز امکان پذیر است.
همانطور که در نمودار صفحه 89 کتاب درسی آورده شده،هر دو سر نمودار دارای فلش میباشد که این دوسویه بودن را نشان میدهد.توجه دقیق به نمودار کتاب درسی نکته ای است که در دام این سوال نهفته است.
سوال 249 آزمون 25 بهمن:
مریم برای یادگیری لغات انگلیسی، آن‌ها را در جمله ساده‌اي که خودش ساخته است، قرار داده و حفظ میکند. او از كدام اصل حافظه استفاده مي‌کند؟
1) یادگیری ارادی از یادگیری غیرارادی مؤثرتر است.
2) عملكرد حافظه در شباهت بين مرحله يادگيري و يادآوري بهتر است.
3) یادگیری عمقی و معنایی از یادگیری سطحی و فیزیکی مؤثرتر است.
4) عملكرد حافظه در یادگیری فعال بهتر است.
مطالعات گوناگون نشان داده‌اند زماني‌كه مواد يادگيري توسط خود آزمودني آماده و فراهم شود و او در ساختن و يا اجراي اين اطلاعات نقش داشته باشد، در مقايسه با زماني‌كه آزمايشگر به‌طور انفعالي مواد يادگيري را به‌طور حاضر و آماده به فرد ارائه مي‌دهد، يادآوري بيش‌تر است.
در این سوال گزینه درست گزینه 4 است اما 35 درصد از پاسخ دهندگان گزینه 3 را انتخاب کرده اند.
نکته ی این سوال در ساختن جمله توسط خود مریم میباشد که کلمه خودش در صورت سوال به آن اشاره میکند.
یادگیری کلمه اگر در قالب جمله بندی باشد،باعث یادگیری عمقی میشود که از یادگیری سطحی موثرتر است،مثلا در صورتی که سوال گفته باشد جملاتی را از روی دیکشنری میخواند گزینه 3(دام) صحیح است اما تاکید بر ساختن جملات توسط مریم فعال بودن او را در فرآیند یادگیری نشان میدهد.
همچنین مثال یادگیری ارادی و غیرارادی(گزینه 1)،آگاه بودن از جریان یادگیری و کیفیت آزمون و مثال شباهت مراحل یادگیری و یادآوری(گزینه 2)،خواندن کلمات در مکان یا زمانی خاص و سپس آزمون دادن در همان زمان و مکان است.
سوال 250 آزمون 25 بهمن:
مشاهده قسمتي از يك سريال از تلويزيون، سبب تشكيل كدام نوع حافظه مي‌گردد؟
1) رويه‌اي 2) معنايي 3) حوادث خاص 4) آماده‌سازي ادراكی
حافظه معنايي به دانش عمومي فرد گفته مي‌شود كه مستقل از هويت شخصي فرد است اين اطلاعات داراي زمان و مكان مشخص نيستند و بين افراد مختلف مشترك‌اند. چون در صورت سؤال كلمه «مشاهده» آمده، به اين معناست كه تجربةه شخصي شده و بنابراين حافظه حوادث خاص (رويدادي) خواهد بود. اين حافظه به دانش اختصاصي فرد گفته مي‌شود و اطلاعاتي را در برمي‌گيرد كه فرد در زمان و مكان خاص تجربه شخصي كرده است.
پاسخ این سوال گزینه 3 است اما 33درصد به اشتباه گزینه 4 را علامت زده اند.
تشخیص انواع حافظه از طریق مثال یکی از سوالات چالش برانگیز است که راه حل آن توجه به همه اجزای جمله مثال میباشد.یعنی وقتی مثال را میخوانید آن را در ذهن خود مجسم کنید و با ویژگی هایی که هر نوع حافظه دارد،تطبیق دهید تا بهتر متوجه شوید که مصداق کدام یک از انواع حافظه است.
استفاده صورت سوال از مشاهده سریال که دیدن تلویزیون میباشد،باعث اشتباه شده که پاسخ دهنده آن را با آگهی های تبلیغاتی در یک گروه قرار دهد و به غلط آن را حافظه آماده ادراکی محسوب کند در حالی که این تجربه در یک زمان و مکان مشخص صورت گرفته که اگرچه در متن سوال به آن اشاره نشده اما عبارت «مشاهده یک قسمت» همین مفهوم را در بر دارد.پس حافظه تشکیل شده رویدادی میباشد.حافظه آماده سازی ادراکی به نحوی است که فرد از آن آگاه نیست اما ما از دیدن سریال برای بار اول یا دوم آگاهی داریم.
همچنین در اینجا اطلاعات رفتاری یا مهارت های حرکتی کسب نشده که حافظه ی رویه ای(گزینه 1) تشکیل شود و دیدن یک قسمت از یک سریال جزء دانش عمومی(گزینه 2) نیز محسوب نمیشود و در بین افراد مشترک نیست،چون ممکن است عده ای آن سریال را ندیده باشند.
نویسنده:آفرین ساجدی-رتبه 18 کنکور 94-روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی