همچنین با گسترش فناوری و توسعه مناسبات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و بروز نیازهای متعدد بشری، پیش بینی آینده توسط سازمان ها اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.
کارشناسان حوزه آینده پژوهی معتقدند اکنون تجربه گذشته لزوما راه مطمئنی برای آینده نیست و مدیران باید با مددگیری از فنون برنامه ریزی نوین، آینده سازمان خود را به گونه ای ترسیم کنند که متناسب با موقعیت و شرایط آینده باشد.
با این اوصاف هنوز برخی از مدیران چنان در مسائل و مشکلات روزمره ذوب شده اند که طی یک دوره زمانی کوتاه و مشخص برای یک کار معین چندین برنامه و تصمیم مختلف و حتی معارض می گیرند که هدررفت منابع مادی و انسانی را بدنبال دارد.
بسیاری از مدیران ما به خاطر نداشتن همین نگاه آینده نگرانه، به جای کارهای بلند مدت درصدد پیگیری برنامه های کوتاه مدت تری هستند تا نتایج عینی آن در همان دوره مدیریت خودشان محقق شود که البته در بسیاری از اوقات با مانع و شکست روبرو می شوند.
برخی از اساتید و روسای دانشگاه های قزوین در گفت و گو با ایرنا به اهمیت توجه به آینده نگری و نگرش آینده پژوهی در حوزه مدیریت پرداختند.
**آینده نگری مدیران، آنها را از غافلگیری نجات می دهد
رییس پژوهشکده آینده پژوهی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) در این خصوص با اشاره به سطوح فردی، سازمانی، محلی، شهری و استانی، ملی، منطقه ای و بین المللی و کلان آینده نگاری، گفت: این رشته در سطح کشور موضوعی نسبتا جدید است و سابقه مطالعات جدی در آن به حدود 10 سال گذشته بازمی گردد.
دکتر حاکم قاسمی افزود: افزایش رقابت ها، گسترش سطح انتظارات و هزینه های عمومی در مقابل محدودیت منابع، ظهور چالش های پیچیده، تغییرات سریع تکنولوژی و افزایش رشد علم و فناوری، شکل گیری و ظهور انواع شبکه ها، افزایش توجه به هوش مصنوعی، بحران های ناشی از صنعتی شدن و آشوب های پی در پی از علل گرایش به آینده نگاری در جهان هستند.
وی اضافه کرد: در سطح ملی نیز می توان رقابت ها و تهدیدات ضد نظام، آسیب ها و بحران های ناشی از اجرای برخی از طرح ها، ناکارایی طرح های اجرا شده در مواجهه با ظهور وضعیت های جدید و نظام سیاسی تجدیدنظر طلب با رویکرد آینده سازی را به عنوان بخشی از علل گرایش به آینده نگاری عنوان کرد.
قاسمی با تاکید بر اهمیت و تاثیر آینده پژوهی در هدایت برنامه های استانی نیز گفت: آینده نگاری موجب مواجهه فعال با آینده و به نوعی پیش دستی نسبت به آنچه قرار است بیافتد به شمار می رود و نجات از غافلگیری، ایجاد هماهنگی بین سیاست های سطوح خرد و کلان و هم جهت کردن برنامه ها را باید از اهداف آن دانست.
وی همچنین یکپارچه سازی فعالیت ها، هدایت نیروها و ابزارها در مسیر واحد، کمک به شناخت آینده و خلق آینده دلخواه را از دیگر تاثیرات آینده پژوهی عنوان کرد.
**مجهز بودن به علم آینده نگاری، ضرورتی برای مدیران
استاد دانشگاه فرهنگیان قزوین نیز گفت: آینده پژوهی به معنای پیشگویی و پیشگیری کردن نیست بلکه ارایه متدولوژی برای شناسایی فرصت ها و درک تهدیدات است تا در برنامه های توسعه ای درست عمل کرد.
دکتر حسنعلی اصغری افزود: سرعت تحولات عصر حاضر و دگرگونی های شگفت آور فناوری و روند شتابناک جهانی شدن ضرورت ورود به آینده نگاری و برنامه ریزی بر اساس آن را پر رنگ کرده است.
وی اضافه کرد: آینده پژوهی در سازمان ابزاری برای ایجاد نوآوری است و لازمه این موضوع ایجاد تحولات ساختاری است.
اصغری ادامه داد: یکی از ویژگی های مهم برای مدیران رصد تحولات محیطی و سپس سازگار کردن نیروی انسانی با آن محیط است.
وی همچنین گفت: اگر به تغییرات انقلابی تکنولوژی و تغییر نگرش و توجه به نیروی انسانی و توسعه شغلی، غنی سازی و گردش شغلی در سازمان بی توجهی شود، نیروی انسانی کم تحرک خواهد شد.
اصغری خاطرنشان کرد: مدیران باید برای بهبود عملکرد سازمانی به کیفیت زندگی نیروی انسانی و بهره وری سازمان توجه کنند و همین عامل می تواند عامل افزایش رضایت مشتریان و اعضای سازمان شود.
این استاد دانشگاه همچنین گفت: مجهز بودن به علم آینده نگاری، هنر مدیریت در محیط بی ثبات و پویا، پذیرش تغییر، نگرش عمیق و ژرف از تحولات شتابنده محیطی،کلان نگری، هنر تبدیل تهدیدها به فرصت ها و باز مهندسی تشکیلات از جمله مواردی است که مدیران آینده باید نسبت به آن تسلط داشته باشند.
وی، مشکل جدی دستگاه های اجرایی و سازمان ها را بخشی نگری و نگاه جزیره ای دانست و گفت: در سازمان های ما کلان نگری مطرح نیست و رویکردها سیستماتیک نیستند.
اصغری خاطرنشان کرد: مدیران ما نه تنها هنر تبدیل تهدیدها به فرصت ها را ندارند بلکه بر عکس فرصت ها را هم به تهدید تبدیل می کنند.
**پروژه های آینده پژوهانه باید در جهت سیاست گذاری سازمان ها استفاده شوند
استاد علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) نیز در این خصوص گفت: وضعیت فعلی کشور ما آنچنان که انتظار می رود نیست البته این به معنای زیر سوال بردن دستاوردهای چهل ساله نظام جمهوری اسلامی هم نیست.
دکتر فرهاد درویشی با اشاره به وجود مشکلات در نظام سیاست گذاری کشور، افزود: البته مشکلات سیاستگذاری مساله ای منحصر به فرد در ایران نیست بلکه موضوعی جهانی است که تقویت نگاه آینده نگارانه می تواند تا حد زیادی آن را برطرف کند.
وی با اشاره به چهار مرحله در چرخه سیاست گذاری عمومی،گفت: تهیه دستور کار، بازیگران اجرا کننده، شکل گیری سیاست از بین راه حل های مختلف و ارزیابی آن، چهار مرحله این چرخه به شمار می روند.
درویشی افزود: امروزه به دلیل تغییرات مداوم محیطی، عدم قطعیت ها باعث شده سیاستگذاری سنتی دیگر جواب ندهد و ما باید از تجربه آینده پژوهان بیشتر استفاده کنیم.
وی اضافه کرد: البته امروزه در دید آینده پروهان نیز تغییر ایجاد شده به طوری که قبلا نگاه آنها بلند مدت بود اما امروزه به واسطه تعییر شرایط در کوتاه مدت هم برای جامعه نقش ایفا می کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه وجود پژوهشکده آینده پژوهی در قزوین ظرفیتی موثر در تقویت فعالیت های آینده پژوهی و آینده نگاری توسط دانش پژوهان، محققان و مدیران است،گفت: برای تحقق این هدف باید مراکز شناسایی و مشارکت آنها در فرایند سیاست گذاری جذب شود و پروژه های آینده پژوهانه نیز حمایت و توسعه شوند.
درویشی ادامه داد: مراکز آینده پژوهی نیز باید بیشتر خود را درگیر مسایل عینی استان کرده و داده ها را در اختیار سیاست گذاران قرار دهند.
وی یادآور شد: با نقدهایی که اکنون بسیاری از کارشناسان آینده پژوهی بر امر مدیریت در سازمان های داخلی دارند اما مدیران نیز دلایلی برای این نقدها دارند که ذکر برخی از آنها خالی از لطف نیست.
**فقدان پیش بینی منابع مانعی در برابر آینده نگری مدیران
رییس دانشگاه علوم پزشکی قزوین در این خصوص گفت: بی اعتمادی یک عنصر نامطلوب در عملکرد سازمان است که گاهی مدیران و گاهی رسانه ها آن را می شکنند و همین باعث افت سرمایه اجتماعی می شود.
دکتر منوچهر مهرام به نقش ریسک پذیری در موفقیت مدیران اشاره کرد و افزود: یکی از پیش شرط های آینده نگری مدیران سازمان ها جسارت داشتن است و هیچ توسعه ای محقق نمی شود مگر آن که قدرت ریسک پذیری در مدیر بالا باشد.
وی اضافه کرد: البته اگر در این میان شرایط به گونه ای پیش رود که دستگاه های نظارتی هم به جای نظارت بیشتر، با برخی اقدامات قدرت جسارت و ریسک را از مدیر بگیرند سازمان در مسیر فعالیت خود دچار مشکل می شود.
مهرام افزود: مشکل دیگری که برای ساخت آینده و حرکت رو به جلو مانع ایجاد کرده و نتیجه را متفاوت می کند فقدان پیش بینی منابع برای آینده است که در بسیاری اوقات تصمیمات، درست از آب در نمی آید.
وی همچنین گفت: در وضعیت کنونی معمولا در بین نیازهای سازمان و مطالبات از آن، بیشتر بر روی مطالبات تاکید می شود در حالی که 80 درصد این مطالبات، از روی فشارهای تبلیغاتی بوده و اصلا نیاز مردم نیست.
مهرام با بیان اینکه این مساله با برنامه ریزی های آینده نگرانه سازمان ها مغایرت دارد،گفت: باید رویکرد سیاسی و اجتماعی مدیران ارشد دولت و مجلس تغییر کند وگرنه ما دنبال نیاز اصلی مردم نخواهیم بود بلکه برای مطالباتی که نیاز مردم نیستند شاهد اصرار خواهیم بود.
