هر روز بررسی یک نکته تا کنکور انسانی (5)
تا برگزاری کنکور سراسری 96 هر روز با یک نکته در کنار شما داوطلبان گروه انسانی خواهیم بود.
بخش پنجم:
البلاغة [در عربی اختصاصی]
با بررسی سوالات 6 سال اخیر کنکور سراسری به این نکته می‌رسیم که 2 سوال آخر درس عربی اختصاصی مرتبط با بحث بلاغت است.
بلاغت در کتاب درسی به 3 مبحث تقسیم شده است:
الف) علم‌المعانی: شامل حصر و تاکید
ب) علم‌البیان (تشبیه)
ج) علم‌البدیع: شامل محسّنات لفظی (سجع و جناس) و محسنات معنوی (تضاد)
که در این تحلیل‌هر کدام از آن‌ها را به‌صورت‌اختصاصی بررسی می‌کنیم:
تحلیل آماری مبحث بلاغت در کنکور سراسری
علم‌المعانی :
الف) انواع تاکید در جمله:
1) هرگاه (اِنَّ) از حروف مشبهة بالفعل در جمله استفاده شود.
مثال : [اِن الله خبیر بما تفعلون : همانا خدا به آن چه انجام می‌دهید آگاه است]
نکته : اَنّ از ادات تاکید نیست.
2) لام مفتوحه‌ای که غالبا بر سر خبر (اِنَ) می‌آید.
مثال : [اِن الانسان لَفی خسر: همانا انسان در ضرر و زیان است ...]
نکته : ممکن است این (لَــ) بر سر فعل نیز بیاید و بر آن تاکید کند.
مثال: [اِن الامام لَیعلم خیرنا : قطعا امام خوبی ما را می‌داند]
3) قسم، اگر هر یک از ادات قسم (وَ ، بــِ ، تــَ) در جمله بیاید، نشانه‌ی تاکید است.
مثال: [و اللهِ ما راینا حباً بلا ملامة: به خدا قسم هیچ عشقی را بدون ملامت ندیدم]
نکته: ادات قسم همگی از حروف جاره هستند و کلمه‌ی بعد از آن مجرور به حرف جر می‌باشد.
4) ضمیر فصل: ضمیر منفصل مرفوعی است (هو ، هما ، هم و ...) که بین مبتدا و خبر معرفه و اسم و خبر معرفه (در نواسخ) قرار می‌گیرد تا آن را با ترکیب وصفی اشتباه نگیریم. ضمیر فصل غالبا با واژه‌ی (همان) ترجمه می‌شود و به عنوان تاکیدی بر جمله است.
مثال : [اِن حزب الله هم الغالبون: حزب خداوند همان حزب پیروز است]
5) تاکید لفظی: (همان تکرار در مبحث توابع است): هرگاه یک کلمه عیناً در جمله تکرار شود و هم در لفظ و هم در معنی یکسان باشد ، تکرار پدید می‌آید.
مثال: [محمد ذهب ذهب : محمد قطعا رفت]
6) تاکید معنوی : فرمول: کل + ضمیر منفصل مرفوعی که به اسمی قبل از کل بازگردد
مثال: [رجع الطلاب الی المدرسه کلهم: همه‌ی دانش‌آموزان به مدرسه بازگشتند]
7) (ن) تاکید: حرفی است که بر آخر فعل مضارع اضافه می‌شود و بر آن تاکید می‌کند.
نکته: (ن) تاکید می‌تواند مشدد یا ساکن باشد.
مثال: [یذهبَنَّ: قطعا می‌رود]
8) مفعول مطلق تاکیدی: مصدری است منصوب و از جنس ریشه‌ی فعل جمله است که بعد از فعل می‌آید و بر آن تاکید می‌کند.
مثال: [کلِم الله موسی تکلیماً : همانا خداوند با موسی صحبت کرد]
9) جمله‌ی اسمیه: اگر در سوالات تاکید جمله‌ی اسمیه‌ای در مقابل جمله‌ی فعلیه مورد پرسش واقع شود، جمله‌ی اسمیه از تأکید بیشتری برخوردار است.
مثال : [جاء محمد (بدون تاکید) / محمد جاء (با تاکید)]
ب) انواع حصر در جمله :
1) اِنما: بر سر جمله‌ی اسمیه یا فعلیه
مثال : [انما اعظکم بواحده: من شما را فقط یک پند می‌دهم]
مثال : [انما الاعمال بالنیات: اعمال فقط در گرو نیت‌هاست]
نکته: انما هم حصر است هم تاکید ( به خاطر وجود اِن تاکید نیز هست)
2) تقدیم جار و مجرور: اگر جار و مجرور بر سایر ارکان جمله مقدم شود نشانه‌ی انحصار است.
مثال: [الیه المصیر: بازگشت تنها به سوی اوست]
3) تقدیم خبر بر مبتدای معرفه:
مثال: [عند الله المفاتیح الغیب: کلیدهای غیب تنها نزد خداست]
نکته : اگر خبر بر مبتدای نکره مقدم شود حصری وجود ندارد.
مثال: [فی المکتبة کتابُ ] حصر نیست. زیرا مبتدا نکره و خبر از نوع شبه جمله است، پس تقدیم خبر بر مبتدا واجب است.
4) وجود واژه (فقط) در جمله :
مثال : [علیُ ذهب فقط : فقط علی رفت]
5) مستثنی مفرغ در جملات منفی : اگر جمله ای منفی باشد و در آن استثنا به کار رفته باشد ، به صورت انحصاری ترجمه می شود.
مثال : [ما رایت الا جمیلاً : فقط زیبایی دیدم]
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
علم‌البیان (تشبیه)
تشبیه دارای 4 رکن است:
1) مشبه / 2) مشبه‌به / 3) وجه‌شبه / 4) ادات تشبیه
نکته: ادات تشبه در عربی: کــَ ، کاَنِّ ، مثل ، یشبه و ...
تشبیهات در عربی بر 4 نوع است:
الف) تام (کامل):
تمام ارکان تشبیه در آن وجود دارد.
مثال: [الجندی کاَنَ اسدً فی الشجاعة: سرباز در شجاعت مثل شیر است]
ب) مجمل:
در آن وجه شبه حذف شده است ولی سایر ارکان تشبیه وجود دارد.
مثال: [القرآن کَـــمصباح : قرآن مثل چراغ است (وجه شبه آن می‌تواند در هدایت کردن باشد که حذف شده است) ]
کدگذاری : اشتراک حرف (ج) در در واژه های مجمل و وجه شبه می‌تواند در تشخیص این توع تشبیه راهگشا باشد.
ج) موکَّد :
در آن ادات تشبیه حذف شده است ولی سایر ارکان وجود دارد.
مثال: [علیُ اسد فی القدرت: علی در قدرت (همانند) شیر است]
د) بلیغ (اضافه‌ی تشبیهی):
فقط مشبه و مشبه‌به در تشبیه وجود دارد.
مثال: [العمر الضیفُ : عمر (مانند) مهمان است (از جهت گذرا بودن) ]
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
علم‌البدیع :
الف) محسَنات لفظی :
1) جناس : بر دو نوع است:
+ جناس تام: هرگاه در یک جمله، دو کلمه از نظر تعداد حروف، نوع حرکات و ریشه یکسان باشند اما معنی آن‌ها متفاوت باشد، جناس تام پدید می‌آید.
مثال: [فی هدة الساعة تقوم الساعة: در این ساعت، قیامت بر پا می‌شود]
مثال: [هذا الفصل من کتابی کتب فی الفصل الربیع: این فصل از کتابم در فصل بهار نوشته شد]
نکته: در جناس تام لازم نیست دو کلمه از لحاظ (الـ) داشتن یا تنوین داشتن مطابقت داشته باشند.
+ جناس ناقص: گاهی تجانس دو کلمه در عدد، حرکت، نوع و ترتیب حروف کامل نیست؛ که به آن جناس ناقص گویند.
مثال: [فاما الیتیم فلا تقهر و اما السائل فلا تنهر ]
2) سجع: توافق کلمات آخر جمله بر حرف یا حروفی واحد. (در واقع مشابه جناس ناقص است )
مثال: [مَن سَمِعَ الی النصیحة سَلِمَ من الفضیحة]
ب) محسنات معنوی (طباق) :
دو کلمه‌ای که از نظر معنی مخالف یک دیگر باشند.
مثال: [اِنی دعوت قومی لیلاً ونهاراً]
نويسنده:محمد ابراهيم مازني رتبه‌ي 6 منطقه 3 كنكور انساني 95، دانشجوي حقوق دانشگاه تهران