عرض جغرافيايي (Latitude)
دستگاه مختصات جغرافيايي شمالي-جنوبي است که در نقشه‌کشي و جهت‌يابي از آن استفاده مي‌گردد. اين دستگاه، مختصات مکاني را بر اساس فاصله‌اش از خط استوا يا همان مدار صفر درجه مي‌سنجد. عدد عرض جغرافيايي، به صورت زاويه‌اي ميان صفر و مثبت ۹۰ يا منفي ۹۰ درجه بيان مي‌گردد. معمولاً (نه هميشه) برپايه قرارداد، اعداد مثبت نشان‌گر طرف شمال بودن نقطه نشان‌داده شده‌است.
به علت اينکه زمين يک کره بي‌عيب نيست (و گويا در قطب‌ها کمي «پخ» شده‌است) مسافت فيزيکي هر درجه عرض جغرافيايي در همه جا يکي نيست. در استوا اين مسافت ۱۱۱٫۳۱۹۵ کيلومتر و در نزديک قطب‌ها ۱۱۱٫۱۲ کيلومتر است.
مانند طول جغرافيايي، هر درجه عرض جغرافيايي به ۶۰ دقيقه و هر دقيقه نيز به ۶۰ ثانيه بخش مي‌شود. البته روش‌هاي ديگري نيز براي نشان‌دادن اين عدد استفاده مي‌شود.
مناطق مختلف زمين آفتاب را به طور يکسان دريافت نمي‌کنند و اين يکي از عوامل اصلي پديد آمدن آب‌وهوا‌هاي گوناگون در عرض‌هاي جغرافيايي مختلف است.
طول جغرافيايي(Longitude)
مختصات جغرافيايي شرقي، غربي است که در نقشه‌کشي و جهت‌يابي از آن استفاده مي‌گردد. اين مختصات، مکاني را بر اساس فاصله‌اش از يک نصف‌النهار اصلي نشان‌مي‌دهد. عدد طول جغرافيايي، به صورت زاويه‌اي بين صفر و مثبت ۱۸۰ يا منفي ۱۸۰ درجه بيان مي‌گردد. معمولاً (نه هميشه) برپايه قرارداد، اعداد مثبت نشان‌گر طرف شرق بودن نقطه نشان‌داده شده‌است.
در طول تاريخ مبداهاي زماني گوناگوني براي «نصف‌النهار اصلي» استفاده مي‌شده‌است. تا اينکه در سال ۱۸۸۴ طي همايش جهاني نصف‌النهاري، قرار گذاشته‌شد تا بعد از اين تنها از رصدخانه گرينويچ به عنوان مبدا استفاده گردد.
هر درجه جغرافيايي معمولاً به ۶۰ دقيقه بخش مي‌گردد و هر دقيقه نيز به همين ترتيب از ۶۰ ثانيه تشکيل شده‌است. بنابراين يک صورت معمول نشان‌دادن طول جغرافيايي به صورت روبروست: ۲۳° ۲۷′ ۳۰” E البته اين مقدار به صورت‌هاي ديگري نيز نشان داده‌مي‌شود. (مثلاً ده‌دهي بيان کردن قسمت ثانيه(
زمين در مدت ۲۴ ساعت يک بار به دور خود مي‌چرخد و کل زمين ۳۶۰ درجه طول جغرافيايي است. در نتيجه هر ۱۵ درجه تغيير طول جغرافيايي يک «ساعت» محسوب مي‌شود. اين امر مبناي تعيين مناطق زماني است.
براي درک بهتر مفاهيم طول وعرض جغرافيايي انيميشن زير را ببينيد.