تالاب خور خوران هرمزگان وجنگل حرا

نام انگلیسی :  Haray-e Khouran protected area     نام فارسی :  منطقه حفاظت شده حرای خوران

تاریخ تاسیس منطقه از ابتدا تا اکنون:این منطقه  نخست درسال 1351 باوسعتی معادل 82360 هکتار بانام منطقه حفاظت شده حراتحت حفاظت قرارگرفت. سپس با افزایش سطح آن به 85686 هکتاردرسال 1354 عنوان پارک ملی را به خود اختصاص داد ودرسال 1976میلادی به شبکه جهانی انسان وکره مسکون ( MaB) پیوست  . درسال 1361 مجدداً به سطح منطقه حفاظت شده با مساحت 86581 هکتار عودت داده شد.همچنین  نواحی بکر مانگرو ها- گل زار هاو نهر ها در تنگه خـوران (100000 هکتار) به عنوان رامسر سایت در سال1975 برگزیده شد.
موقعیت عمومی منطقه:این منطقه  در تنگه خور خوران خلیج فارس بین جزیره قشم و سواحل جنوبی ایران  در استانهرمزگان در مختصات جغرافیاییN2600 º N2700 عرض شمالي و E5521 تا E5551 طول شرقی واقع شده است.
وسعت منطقه:86581 هکتار منطقه حفاظت شده و 100000 هکتار تالاب بین المللی.
ویژ گی و سیمای عمومی منطقه(شامل وضعیت توپوگرافی،چشم انداز، پوشش گیاهی و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدور ها)

توپوگرافی منطقه

تالابی شامل مجموعه ایی از جزایر کوچک(تپه های گلی)، جنگل های مانگرو، لجنزار های جزر و مدی و خور های کم عمق می باشد.

اقلیم
براساس اطلاعات حاصل از دو ايستگاه سينوپتيك بندرعباس وبندرلنگه منطقه داراي اقليم بياباني گرم شديد در سيستم كليموگراف آمبرژه است. و به علت همسان بودن منطقه از نظر وضعیت جغرافیایی و به ویژه توپوگرافیک، تغییراتی در اقلیم آن حادث نشده و به عبارت دگیر اقالیم متنوعی ندارد. میزان متوسط بارندگی سالانه 200 میلی لیتر است و پر باران ترین ماه های سال بهمن و اسفند با 24 درصد و 22 درصد بارش سالانه و ماه های شهریور و تیر با 17 درصد و 5/3 درصد بارش سالانه کم بارش ترین ماه های سال می باشند. متوسط درجه حرارت سالانه بین 26 تا 27 درجه سانتی گراد می باشد. گرمترین ماه سال  تیر ماه  با 34 درجه سانتی گراد و سردترین ماه سال دی ماه با متوسط سالانه 18 درجه سانتی گرادمی باشد.  ماه های اسفند و شهریور بیشترین رطوبت نسبی و آبان و آذر ماه از کمترین رطوبت نسبی برخوار است.

زمین شناسی
محدوده مورد مطالعه از نظر زمین ساخت جزء زاگرس چین خورده بوده و از نظر تکتونیکی در طی دوران های زمین شناسی عملکرد پلیت عربی در آن بی تاثیر نبوده است. گواه  این امر، چین خوردگی  های حاصل از این عملکرد در اطراف محدوده مطالعاتی و گنبد های نمکی می باشد که در این بخش از کشور نیز هنوز در حال فعالیت و بالا آمدن هستند. در زمین شناسی بستر جنگل های حرا دو عامل حائز اهمیت است که عبارتند از:
- رسوبات ناشی از عملکرد فرسایش در حوزه آبخیز رودخانه مهران در طی دوران چهارم.
- برایند جزر و مد که عاملی مهم در تثبیت این رسوبات محسوب می شوند.
از نظر چینه شناسی محدوده مطالعاتی پر کامبرین پسین- پالئوزوئیک- سنوزوئیک- کواترنری می باشد.به طور کلی سازند هایی که در اطراف این محدوده قرار دارند(جزیره قشم و ساحل اصلی) مورد مطالعه قرار گرفته و خصوصیات هر یک از این سازند ها آورده شده است. چرا که این سازند ها پس از عملکرد فرسایش، رسوبات اصلی این پهنه(بستر جنگل های حرا) را تشکیل می دهند. عمده ترین این سازند ها مر بوط به دوران سوم زمین شناسی هستند. در طی دوران چهارم فرسایس به حداکثر فعالیت خود می رسد. به طوریکه مورفولوژی کنونی منطقه را چنین رقم زده است.
در نهایت می توان اشاره کرد که این پهنه در طی دوران چهارم، هنوز فعال می باشد. در بخش سطحی این پهنه برآیند جزر و مد، در حال جابجا کردن و تثبیت رسوبات و در بخش زیرین آن نیز گند نمکی که نشان از فعالیت و تکتونیک  آن دارد.
 

خاک
خاك رويشگاه جنگل هاي مانگرو شور مي باشدكه به نام خاك هاي هالومورفيك نيز موسوم است. خاک های شوره زار این منطقه سولونجک یا سولتنز هم نامیده می شوند، این خاک ها غالباً   نتيجه رکسوبات رودخانه هاي فصلي هستند اين خاك ها حاوي عناصر بسيار ريزوظريف با بافت سنگين ماسه اي سيليسي همرا با مقدار زيادي موادآلي وزنده وبرخي موادپوسيده گياهي هستند دراين خاك ها املاح فراواني از قبيل كلرور سديم –كلرور منيزيم همراه با سولفات سديم وجود دارد PHاين خاك ها از 6/7تا3/8 وهدايت الكتريكي آناز 54/32تا 97/40نوسان دارد.

پوشش گیاهی

آخرين حد گسترش جنگلهاي مانگرو در عرض جغرافيايي بالا  جزء زيستگاههاي غني و با ارزش مي با شد كه در بخش شمالي خليج فارس در اين منطقه وجود دارد . زيستگاهي جذر ومدي كه از يك سو با دريا با آب شور و از سوي ديگر با خشكي و رودخانه هاي آب شيرين در ارتباط است .
تیپ زیستگاه :
- پهنه های گلی
- جوامع جنگلی حرا(اکوسیستم ماندابی مانگرو)
- شوره زار ها
- زیستگاه آبی( دریایی)
- ساحل رود خانه مهران در غربی ترین مرز منطقه
- سواحل دریا

گونه های شاخص

گياهان :
گونه درخت حرا با نام Avicenia marina
     هالوفيت هاي علفي :
1-Halocnemum strobilaceu
2-Suaeda monoicaforsskale
3- Suaeda maritime             
بي مهرگان منطقه حفاظت شده حرا:
- فهرست شكم پايان
  Atyscylindricu
  Haminoea sp.
Cerithideacingulata
Thais carinifera
Trochuserythraeus
  Clypeomorusbifasciat
Clypeomorus SP.                                      
PlanaxissulcatusLithoraria articulate
Nassariusarcularius
N.collatcus
Mitrellablanda
Epitonium sp.
Nodilittorina Arabica
Salinatorfragilis
ازبين شكم پايان گزارش شدهCerithideacingulata, Planaxissulcatus, Clypeomorous, bifasciatusفراوان ترين گونه ها بوده اند.

- فهرست دو كفه اي ها

Noetiella minor
Barbatiahelblingii
Corbulamodesta
Laternulanavicula
Brachidontesvariabilis
Crassostreacocculata
  Solen vagina 
Paphiacor
Paphia sp.
Callistaumbonella
Donsiniaceylonica
Eurytellinanatalensis
Serratinacapsoides
Theoraopalina

Trapezium sublaevigatum

گونه هاي دوكفه ايCrassostceacocculata,Dosiniaceylonica, Eurytellinanatalensisفراوان ترين گونه ها بوده اند.

- فهرست خرچنگ ها

Metaplaxindica
Sesarmaplicatum
Cleistostomakuwaitense
Ilyoplaxfraer
I.stevensi
M.pectinipes
Scopimeracrabricauda
Uca sp.
Eurycarcinusorientalis

خزندگان منطقه
 

خانواده هيدروفيده « مار دريايي » : family  hydrophidae
زيستگاه مارهاي دريايي بيشتر در مناطق استوايي هند و اقيانوس كبير است . اين مارها از خليج فارس تا جنوب ژاپن و در سواحل درياهاي هند و استراليا و سواحل جنوبي اقيانوس كبير پيدا مي شوند .
نوعي از مار دريايي بنام پلاميس پلاتوروس plamisplaturus انتشار و پراكندگي وسيع تري دارد . اين مار را مي توان تا صدها كيلومتر دورتر از سواحل پيدا كرد . در حالي كه ساير انواع مارهاي دريايي در آبهاي كم عمق و نزديك ساحل به زندگي خود ادامه مي دهند . مارهاي دريايي از ماهي ها تغذيه مي كنند . سر اين مارها عموماً كوچك و داراي بدني استوانه اي شكل و كشيده و دمي پهن مي باشند . تمام مارهاي دريايي سمي و زنده زا هستند . حداكثر طول مار دريايي را تا 275 سانتي متر گزارش كرده اند .
در اين منطقه 5 گونه مار دريايي به شرح زير شناسايي شده اند :
Plamisplaturus
Hydrophiscyanocinctus
Hydrophisornatus
Hydrophisspiralis
Enhydrina schistose
مارهاي دريايي از زيستگاههاي آبي حرا به منظور تغذيه ، زاد و ولد و گذران روز بهره مي گيرند . تراكم اين جانوران بخصوص در آبهاي گل آلود زياد است .
در منطقه حرا يك گونه مار خشكزي با نام علمي Echiscarinatus و با نام فارسي مار جعفري وجود دارد كه در سواحل شمالي منطقه ديده مي شود .
زيستگاه مار جعفري : مناطق شني ، صخره اي ، خاك رسي ، بوته زارها و زير تخته سنگ ها .
 از ديگر خزندگان زيستگاههاي آبي حرا دو گونه لاك پشت دريايي به شرح زير مي باشد .

لاك پشت سبز : Cheloniamydas
    اين گونه از گياهان دريايي ، جلبكهاي مختلف و برگ حرا تغذيه مي كند و لذا اوقات زيادي را در نزديكي سواحل مي گذارند . ولي نابالغهاي اين لاك پشت ها تا حد زيادي گوشتخوارند و از نرمتنان ، سخت پوستان و اسفنج ها تغذيه  مي كنند .

لاك پشت منقار عقابي : Eretmochelys imbricate
    لاك پشت عقابي در آبهاي ساحلي ، از جمله سواحل مرجاني و صخره اي يافت مي شود . همه چيز خوار است ولي سخت پوستان ، مرجانها ، توتياهاي دريايي ، ماهي را ترجيح مي دهد و از همين رو در جنگلهاي حرا ، خورها و تالابهاي ساحلي نيز زندگي مي كند .

پستا نداران منطقه حفاظت شده حرا
پستا نداران منطقه چندگونه مرتبط با خشكي هاي مجاور دشت ها وارتفاعات شمالي عمده جزيره قشم است كه به طور اتفاقي وارد اين منطقه مي شوند. روباه شغال وگاهي كفتار وخرگوش درزمره اين پستانداران محسوب مي شوند.
موش سياه(Rattusrattus): ولي این  گونه موش سياه با جنگل هاي حرا سازگار شده ولانه خودرابرروي درختان حراوميان شاخ وبرگ هاي انبوه مي سازد.
جربيل بلوچستان (Gerbillusnanus)
اين موجود از راسته ستيده است كه جثه كوچكي دارد.فعاليت شبانه داردودرروزكمترمشاهده مي شود. لانه خودرا درخاك هاي نرم زيربوته هاحفر مي كند واز ميوه وجوانه گياهان تغذيه مي كند.
زماني كه آب دربالاترين حدخودقراردارد پستانداراني نظير دلفين ها، پورپویز بی باله براي استفاده ازامكانات موجودوفعاليت هاي بيولوژيك زادآوري واردخورها مي گردد. 
ساير پستا نداران منطقه عبارتند ازموش قهوه اي،جربيل هندي، جربيل ايراني ، جربيل بياباني هند، جربيل ليبي،جربيل كراسوس ، خرگوش .

فهرست برخی از  ماهيان منطقه
ردیف نام فارسی نام علمی
1 بياح Liza abata
2 حلوا Pampus tuber
3 شوريده Otolithesargenteus
4 شورت Sillagosihama
5 اشلمبو Periophtholmus
6 سنگسر Pomadaysargenteus
7 شانك Argiropsfilamentosus
8 گلو Arius thalassinus
9 لقمه Myliobatisnochofil
10 راشگو Eleutheronematetradactylu
11 سفره ماهي قهوه اي Himanturagerrardi
12 گربه ماهي Arius arius
13 گل خورك Periophtalmussp
14 ساردين Sardinellaalbella
15 كهور Thryssavitrirostris
16 لچه Gerrespoieti
17 زمين كن Platycephalusindicus
18 عروس ناخدا Plectrorhynchus
19 راشگو Eleutheronematetradactylu

گروهی از گونه ها ی جانوری ذخیره گاه زیست کره حرا که دارای ارزش حفاظتی هستند، یا بطور خاص در معرض خطر انقراض هستند عبارتند از:
ردیف نام گونه نام علمی وضعیت حفاظتی
1 لاك پشت سبز Cheloniamyda در معرض خطر انقراض
2 لاك پشت عقابي Eretmochelys imbricate به شدت در معرض خطرانقراض
3 عقاب ماهیگیر Pandionhaliaetus در معرض خطر انقراض
4 پليكان پا خاكستري pelecanuscrispus در معرض خطر انقراض
5 گيلانشاه خالدار Humeniustenuirostris در معرض خطر انقراض
6 کرکس مصری Neophronpercnopterus در معرض خطر انقراض
7 عقاب خالدار بزرگ(عقاب تالابی) Aquila Clanga آسیب پذیر
8 دلفین گوژپشت Sousa chinensis در معرض خطر انقراض
9 دلفین بینی بطری هندی Tursiopsaduncus در معرض خطر انقراض
10 پورپویز پوزه پهن(پورپویز بی باله Neophocaenaphocaenoides در معرض خطر انقراض
11 دوگونگ Dugong dugon آسیب پذیر

جاذبه های اکوتوریستی
تفرج گسترده و متمرکز، مطالعه فون وفلور، قایقرانی، ماهیگیری از فعالیت های اکوتوریستی منطقه می باشد.
تمام فعالیت های گردشگری در منطقه برای مردم محلی ایجاد درآمد مستقیم و غیر مستقیم دارد. قایق سواری و اقامت در خانه های محلی در اطراف ذخیره گاه به صورت مستقیم و خرید محصولات تولید شده در منطقه به صورت غیر مستقیم برای ساکنین اطراف منطقه ایجاد درآمد می کند.

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
    براساس اطلاعات گردآوري شده در اين تحقيق حدود 40 روستا در حاشيه و داخل منطقه حفاظت شده حرا قرار دارند كه از اين تعداد 13 روستا در حاشيه جنوبي مرز منطقه و تعداد يك شهرو26 روستا در حاشيه شمالي منطقه حفاظت شده حرا واقع شده اند از اين تعداد تنها سه روستاي لافت كهنه و لافت و سريك در نواحي جنوبي در داخل منطقه حفاظت شده قرار دارند و بخش هايي از روستاهاي پهل وشهرستان خمير و بندر دولاب و بندر گوران در داخل منطقه حفاظت شده قرار داشته و بقيه روستاها نيز با فواصل صفر تا يازده كيلومتر از مرز منطقه قرار گرفته اند . از اين تعداد روستاها حدود 20 روستا داراي جمعيت ثابت و يك روستا ( لافت كهنه ) با جمعيت فصلي و 19 روستاي ديگر نيز خالي از سكنه مي باشد . تعداد مهاجران به داخل منطقه بسيار ناچيز بوده و تنها در بخش خمير تعداد زيادي از مهاجرين افغاني سكونت داشته كه آمار دقيقي از آنها در دست نيست . مهاجرت به خارج از منطقه نيز كم و بيش براي كسب و كار و تحصيل انجام گرفته كه مهاجرين دائم مرد با 155 نفر و زن 156 نفر و مهاجرين موقت مرد با جمعيتي حدود 277 نفر و زن 112 نفر را تشكيل داده اند .

فعاليت كشاورزي به دليل كمبود آب و شرايط نامساعد آب و هوايي هيچ مقرون به صرفه نبوده و دامپروري نيز از بازده اقتصادي مناسبي برخوردار نمي باشد . فعاليت صيد و صيادي در جنگل حرا با توجه به روند كاهش ذخاير آبزيان منطقه در اثر صيد بي رويه و آلودگي آب و نيز افزايش تعداد صيادان چنان رضايت بخش نيست . همچنين بخش خدمات نيز از درآمد زايي مطلوبي برخوردار نمي باشد . كمبود درآمد از فعاليت هاي رايج سنتي و مشروع در منطقه سبب شده كه تا جمعيت زيادي در بخش قاچاق كالا مشغول شده و تعداد بهره برداران از سرشاخه هاي حرا نيز افزايش يابد و از طرفي تعارض به اراضي منطقه نيز گسترش يابد . بر اين اساس صنعت اكوتوريسم مي توان به عنوان يك بخش اشتغال زا با درآمد كلان علاوه بر حل مشكل اشتغال در كم كردن فشار ناشي از بهره برداري بي رويه از جنگل تا حدود زيادي بكاهد.ولی به طور کلی عمده ترین فعالیت های اقتصادی مرد محلی ،گردشگری، سکونت گاه های انسانی، دامپروری، فعالیت های صنعتی، فعالیت های بندری و صیادی می باشد.

تعارضات مهم منطقه
از مهم ترین  تعارضات منطقه می توان به  لنج سازی ها و صنایع مجاور منطقه  همچنین سایت های پرورش میگو اشاره کرد.
از مخاطرات وعوامل  تهدید کننده منطقه نیز  می توان به قطع درختان حرا برای سوخت یا تعلیف دام، فعالیت های غیر اصولی صیادی، گردشگری بدون برنامه ریزی، ورود آلودگی های نفتی در اثر قاچاق سوخت، تعییر رژیم رسوب گذاری، خشکسالی، ورود گونه های غیر بومی  از قبیل موش سیاه، ایجاد مزارع پرورش میگو، نشت فاضلاب هاي خانگي روستايي به آب هاي زير زميني و تاثير غير مستقيم بر جنگل حرا اشاره نمود.  

تجهیزات و امکانات
این منطقه توسط اداره حفاظت محیط زیست قشم و بندر خمیر مدیریت می شود . که در مجموع دارای 12 نیرو می باشد.
10. سایر ملاحظات:
وجود توده جنگلی مانگرو در پهنه آبی خلیج فارس که این اکوسیستم تعداد کثیری از آبزیان منطقه و پرندگان را در خودش حفظ می کند. حدود14 گونه پستاندار،110 گونه پرنده و جمع کثیری از ماهیان وسایرآبزیان، که از نظر فون تنوع قابل توجهی راحفظ نموده است.