براي آمادگي شما عزيزان در دوران جمع‌بندي نکته‌هاي مهم اين مبحث در مطلب زير جمع‌آوري شده است:
هورمون نوعي پيك شيميايي است كه دستورهاي مربوط به تغيير عملكرد را از مركز تنظيم‌كننده يعني غده‌ي درون‌ريز به سلول‌هاي هدف مي‌رساند.
نوع دستور هورمون به سلول هدف، بستگي به نوع هورمون و سلول هدف دارد.
دستگاه درون ريز شامل دو بخش است:
الف) غده‌هاي درون‌ريز (كار اصلي آن‌ها ترشح هورمون است. مواد ترشحي را ابتدا به مايع ميان‌بافتي و از آن جا به خون مي‌ريزند)
ب) سلول‌هاي درون‌ريز ( سلول‌هاي خاصي كه در اندام‌هايي مانند مغز، معده، روده‌ي باريك، كليه و قلب وجود دارد و ترشح هورمون را به عنوان يكي از وضايف فرعي انجام مي‌دهند.)
از غده‌هاي برون‌ريز مي‌توان به غده‌هاي عرق، غده‌هاي بزاقي و غده‌هاي ترشح كننده‌ي آنزيم‌هاي گوارشي اشاره كرد.
هورمون‌ها نوعي از پيك‌هاي شيميايي هستند. نمونه‌ي ديگري از پيك‌هاي شيميايي، انتقال دهنده‌هاي عصبي هستند.
انتقال دهنده‌هاي عصبي در مقايسه با هورمون‌ها عمل سريع و عمر كوتاه دارند، از نورون‌ها آزاد مي‌شوند و نه از سلول‌هاي درون‌ريز و توسط جريان خون منتقل نمي‌شوند.
اپي‌نفرين پيك شيميايي است كه داراي دو نقش است: هورموني (زماني كه از غده‌ي فوق كليه ترشح مي‌شود)، انتقال دهنده‌ي عصبي (زماني كه از سلول عصبي ترشح مي‌شود)
اكثر هورمون‌هاي آمينواسيدي نمي‌توانند از غشاي سلول عبور كنند. گيرنده‌ي اكثر هورمون‌هاي آمينواسيدي روي غشاي سلول هدف قرار دارد.
هورمون‌هاي استروئيدي به راحتي از غشاي سلول عبور مي‌كنند و بعد از اتصال به گيرنده‌ي خود در سلول هدف سبب تغيير در فعاليت سلول مي‌شوند.
هورمون‌هاي استروئيدي از كلسترول منشا مي‌گيرند و درون شبكه‌ي آندوپلاسمي صاف سنتز مي‌شوند.
تيروكسين هورموني آمينواسيدي است كه گيرنده‌ي آن درون هسته قرار دارد.
مقدار ترشح هورمون‌ها با مكانيسم‌هاي خودتنظيمي (مثبت يا منفي) و يا توسط پيام عصبي تنظيم مي‌شود.
هيپوتالاموس و هيپوفيز ترشح اوليه‌ي بسياري از هورمون‌ها را كنترل مي‌كنند.
هورمون‌هاي هيپوتالاموس در دو گروه آزاد كننده (تنظيم كننده‌ي ترشح برخي از هورمون‌ها از هيپوفيز پيشين) و مهاركننده (كاهش ترشح برخي هورمون‌ها از هيپوفيز پسين) دسته‌بندي مي‌شوند.
هيپوفيز پسين ساختار غده‌اي ندارد، بلكه ساختار آن عصبي است. دو هورمون اكسي‌توسين و ضدادراري در جسم سلولي نورون‌هاي هيپوتالاموسي سنتز مي‌شوند و در پايانه‌ي آكسوني در هيپوفيز پسين ذخيره مي‌شوند تا در مواقع لزوم آزاد شوند.
هورمون‌هاي تيروئيدي آمينواسيدهاي تغيير شكل يافته‌اي هستند كه از اتصال يد به آمينواسيد تيروزين ايجاد مي‌شوند.
اعمال هورمون‌هاي تيروئيدي عبارتند از: تنظيم ميزان سوخت‌وساز، افزايش رشدطبيعي مغز و استخوان‌ها و ماهيچه ها در دوران كودكي، افزايش ميزان هوشياري در افراد بزرگسال.
كلسي‌تونين هورموني مترشحه از غده‌ي تيروئيد است كه در تنظيم مقدار كلسيم خون نقش دارد. اين هورمون با رسوب دادن كلسيم در بافت استخواني موجب كاهش ميزان كلسيم خون مي‌شود.
بيماري‌هاي غده‌ي تيروئيد :
الف) گواتر: بزرگ شدن غده‌ي تيروئيد به دليل كمبود يد.
ب) كم‌كاري تيروئيد: كاهش ترشح هورمون‌هاي تيروئيدي.
ج) پركاري تيروئيد: افزايش ترشح هورمون‌هاي تيروئيدي.
هيپوتيروئيديسم يا كم‌كاري غده‌ي تيروئيد در كودكان كاهش رشد، عقب‌ماندگي ذهني و يا هر دو و در بزرگسالان كمبود انرژي، خشكي پوست و افزايش وزن را باعث مي‌شود.
هيپرتيروئيديسم يا پركاري تيروئيد باعث بي‌قراري، اختلالات خواب، افزايش تعداد ضربان قلب و كاهش وزن مي‌شود.
غده‌هاي پاراتيروئيد به سه روش كلسيم خون را افزايش مي‌دهند: تجزيه‌ي بافت استخواني و آزاد كردن كلسيم آن، افزايش بازجذب كلسيم از ادرار، فعال كردن ويتامين D و تاثير بر افزايش كلسيم در روده.
افزايش كلسيم خون سبب ترشح كلسي‌تونين و كاهش كلسيم خون سبب توليد هورمون غده‌ي پاراتيروئيدي مي‌شود.
بخش مركزي غده‌ي فوق كليه هورمون‌هاي اپي‌نفرين و نوراپي‌نفرين را ترشح مي‌كند كه مانند دستگاه عصبي سمپاتيك پاسخ آني به فشارهاي روحي و جسمي مي‌دهند.
بخش قشري غده‌ي فوق كليه هورمون‌هاي كورتيزول و آلدسترون را ترشح مي كند كه پاسخ ديرپا به فشارهاي روحي و جسمي ايجاد مي‌كنند.
كورتيزول مقدار انرژي در دسترس بدن را افزايش مي‌دهد.
هورمون‌هاي آلدسترون، ضدادراي و غده‌ي پاراتيروئيد هر سه بر روي نفرون‌ها اثر مي‌گذارند.
هورمون‌هاي كورتيزول و گلوكاگون هر دو باعث افزايش قندخون مي‌شوند.
بخش برون‌ريز غده‌ي پانكراس آنزيم‌هاي گوارشي را ترشح و از طريق مجرايي وارد روده باريك مي‌كند.
بخش درون‌ريز پانكراس (مجموعه‌اي از سلول‌ها به نام جزاير لانگرهانس) در تنظيم مقدار قندخون دخالت دارد.
انسولين كاهنده‌ي قند خون و گلوكاگون افزاينده‌ي آن است.
انواع ديابت شيرين:
الف: ديابت نوع يك (وابسته به انسولين)، كاهش مقدار انسولين، بيماري ارثي خود ايمني
ب: ديابت نوع دو (غير وابسته به انسولين)، كاهش گيرنده‌هاي انسولين (مقدار انسولين از حالت طبيعي بالاتر است)
غده‌ي پينه‌آل (اپي‌فيز) هورمون ملاتونين را ترشح مي‌كند كه احتمالا در تنظيم ريتم‌هاي شبانه‌روزي موثر است.
