در مطلب زير خلاصهاي از فصلهاي سوم و چهارم كتاب زيست و آزمايشگاه 1 آورده شده است. اميدواريم جمعبندي نكات آن به پاسخگويي به سوالات طرح شده از اين فصلها كمك كند:بافت ماهيچهاي صاف از سلولهاي رشتهاي دوكي شكل و غير منشعب ساخته ميشود و درون شبكهي ساركوپلاسمي آن مقدار زيادي يون كلسيم ذخيره ميباشد.
بسياري از سلولهاي بخش خارجي پوست ساقهي جوان كلانشيمي هستند و ميتوانند ديوارهي نخستين ضخيمي داشته باشند.
از آنجايي كه غلظت مواد غذايي قابل جذب در غذاهاي گياهي، به نسبت كمتر از مواد جانوري است و گوارش مواد گياهي دشوارتر ميباشد، طول لولهي گوارش علفخواران بلندتر از گوشتخواران است.
در ملخ بر خلاف اغلب جانوران روده مسئول جذب مواد غذايي نيست و وظيفهي آن جذب آب و فشردهتر كردن مواد غذايي است.
سيرابي نزديكترين بخش از معدهي گاو و روده نزديكترين بخش لولهي گوارش گاو به دم جانور است
ميلين مادهاي از جنس غشا، يعني فسفوليپيد و پروتئين است كه اطراف رشتههاي عصبي حسي و حركتي را ميپوشاند. ميلين توسط سلولهاي نوروگليا يا پشتيبان ساخته ميشود. محلي از رشتهي عصبي كه ميلين وجود ندارد، گرهي رانويه نام دارد.
در محل گرهي رانويه غشاي رشتهي عصبي در تماس با مايع اطراف آن قرار دارد. جسم سلولي نورونها فاقد ميلين هستند. در بخش سفيد مراكز عصبي رشتههاي عصبي ميليندار وجود دارند.
سلولهاي گياهي جوان كه پروتوپلاسم زنده دارند اندامك ناميده ميشوند. آوند آبكشي زنده بوده ولي در مرحلهي بلوغ، هسته و ديگر اندامكهايش را از دست ميدهد. از سلولهاي همراه پروتئين و ATP مورد نياز سلول هاي آوند آبكشي تامين ميشود.
غشاي پايه بافت پوششي را به بافتهاي زيرين آن متصل نگه ميدارد و شبكهاي است از پروتئينهاي رشتهاي و پليساكاريدهاي چسبناك.
غشاي موكوزي نوعي بافت پوششي است كه در لولهي گوارش و لولههاي تنفسي وجود دارد.
در سلول گياهي مانند كلرانشيم كه پروتوپلاسم زنده و فعال دارد، آنزيم DNAپليمراز فعال نيز وجود دارد ولي عناصر آوندي، اسكلرانشيم و كلاهك ريشه كه از سلولهاي چوبپنبهاي تشكيل شدهاند پروتوپلاسم زنده ندارند.
سلولهاي پوششي ديوارهي مويرگها از نوع بافت پوششي سنگفرشي ساده هستند. به اين مويرگها در مغز سد خوني-مغزي گفته ميشود.
چربيها پس از گوارش، جذب سلولهاي پوششي مخاط روده شده و سپس وارد مويرگ لنفي ميشوند.
ويتامينهاي محلول در چربي پس از جذب وارد مويرگ لنفي ميشوند. (مستقيما به كبد وارد نميشوند)، در صورتي كه گلوكز، آمينواسيدها، يونها و ويتامينهاي محلول در آب پس از جذب وارد مويرگهاي خوني شده و سپس مستقيما به كبد وارد ميشوند.
ديواره در سلولهاي گياهي كه پروتوپلاسم زنده دارند، شامل تيغهي مياني و ديوارهي نخستين است.
ديوارهي سلول كلانشيم نسبت به ديوارهي سلول پارانشيم و كلرانشيم (پارانشيم كلروفيلدار) ضخامت بيشتري دارد و همچنين ضخامت ديوارهي آن در همه جا يكنواخت نميباشد.
ديواره در سلولهاي گياهي مرده مانند فيبر، اسكلروئيد و آوند چوبي به علت داشتن ديوارهي دومين ضخامت بسيار بيشتري نسبت به ديوارهي سلولهاي پارانشيم و كلرانشيم دارد.
حركات دودي روده با انقباض ماهيچههاي حلقوي و انتقال حركت به تارهاي ماهيچهاي جلوتر، مواد موجود در روده را هر بار فقط 10 تا 15 سانتيمتر به جلو ميبرد ولي حركات موضعي به صورت انقباضهاي جدا از يكديگر محتويات روده را به قطعات جدا از يكديگر تبديل ميكند.
در ارتباط با ساختار لولهي گوارش مخاط از بافت پوششي با آستر پيوندي ساخته شده است. هر سلول مخاط روده، صدها ريز پرز دارد و در لايهي ماهيچهاي آن ماهيچهي طولي در خارج و ماهيچهي حلقوي در داخل قرار گرفته است.
در رودهي انسان تجزيهي چربيها تحت اثر ليپاز و عمل كمكي صفرا، به اسيدهاي چرب و ديگليسريد و مونوگليسريد انجام ميگيرد كه اين مواد نيز جذب سلولهاي پوششي استوانهاي روده ميشوند. در سلول پوششي دوباره به تري گليسريد تبديل شده و سپس جذب مويرگ لنفي ميشوند.
در مكانيسم جذب مواد در روده ي باريك انسان:
وجود سديم براي جذب برخي از آمينواسيدها ضروري است.
جذب اكثر ويتامينها از طريق پديدهي انتشار صورت ميگيرد. (بدون كمك پروتئين حامل)
جذب اغلب قندهاي ساده با انتقال فعال و همراه با جذب سديم صورت ميگيرد.