موزه تاريخ ( تماشاگه تاريخ)
آثار به نمايش گذاشته شده در موزه تاريخ به تاريخ معاصر ايران (200 سال اخير) اختصاص دارد و شامل ظروف و وسايل شخصي ناصرالدين شاه، تابلوهاي كمال‌الملك و ... است.
تماشاگه تاريخ مشتمل بر چند خانه است: نگارخانه، كتاب‌خانه، تماشاخانه، چاي‌خانه، سفره‌خانه و ساختمان اصلي كه در مجموع سه طبقه را تشكيل مي‌دهد. طبقه زيرين شامل تماشاخانه، طبقه مياني، سالن‌هاي موزه و بخش اداري و طبقه فوقاني نگارخانه است كه مكان نمايش ادواري آثار گوناگون هنرمندان است.
در بخش تماشاخانه، تابلوهاي رنگ روغن مربوط به قرن 13 هجري، ظروف سفالي، جام و ظروف فولادي كه در قرون 12 و 13 هجري، در كشورهاي انگلستان، روسيه و ايران ساخته شده‌اند و هم‌چنين، ظروف شيشه‌اي از جنس كريستال متعلق به چكسلواكي سابق و كاسه و بشقاب چيني و بسياري ظروف ديگر به نمايش گذاشته شده‌اند.
در بخش‌هاي ديگر تماشاخانه، تابلوهاي رنگ روغن كه چهره‌هاي صنيع‌الدوله، مصورالممالك، ظهيرالدوله و مظفرالدين شاه در آن‌ها ديده مي‌شود، قلمدان‌هاي بسياري با طرح‌هاي مختلف از جنس مقواي فشرده، كاشي نقش برجسته، قاب آينه از جنس نقره، شمعداني‌ها، نقاشي‌هاي مينياتور از استاد فرشچيان، انواع شمشير و تفنگ، كيف دستي ناصرالدين شاه و بسياري آثار ديگر و در بخش نگارخانه نيز آثار به نمايش گذاشته شده هنرمندان مختلف ديده مي‌شود. در فضاي باز مجموعه سفره خانه سنتي و مركز خريد داير است.
موزه پول ( تماشاگه پول)
موزه پول اولين گنجينه تخصصي و دايمي سكه و اسكناس در ايران است كه به تاريخ 17 تيرماه 1376 به همت اداره كل موزه‌هاي بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي افتتاح شد. اين مجموعه شامل 1400 سكه و 750 قطعه اسكناس و تعداد تقريبي 200 قطعه اشياي موزه‌اي غير از سكه و اسكناس است كه در محوطه‌اي به وسعت 2000 مترمربع به نمايش گذاشته شده و ضمن ارائه بخش قابل توجهي از سكه‌ها و اسكناس‌هاي ايران، گوشه‌هايي از تاريخ اين سرزمين را نيز به نمايش مي‌گذارد.
بخش‌هاي تشكيل‌دهنده موزه پول عبارتند از: بخش ماقبل پول، سالن مربوط به تاريخ سكه و سالن‌هاي مربوط به تاريخ اسكناس. اين بخش‌ها به شكلي ديدني به نمايش گذاشته شده و تاريخ چند هزار ساله اين مرز و بوم را پيوسته و زنجيروار معرفي مي‌كند. هم‌چنين، تلاش شده است تا سكه‌ها، اين مستندترين اسناد تاريخي، از نظر اقتصادي، هنري، تزييني و آرايشي در كنار مهم‌ترين جنبه آن، كه همان جنبه تاريخي و فرهنگي است، به نمايش گذاشته شود.
در ارديبهشت ماه 1378، بخش جديدي در سالن اصلي نمايش با موضوع پول ملل راه‌اندازي شده است كه اختصاص به نمايش سكه و اسكناس كشورهاي مختلف با اطلاع‌رساني عمومي شامل پرچم، نقشه، اطلاعات پولي و ارزش و واحد پول آن كشور دارد.
موزه پول علاوه بر سالن‌هاي نمايش، بخش‌هاي جنبي ديگري نيز دارد كه به اختصار عبارتند از: كتاب‌خانه تخصصي، بانك اطلاعات، نگارخانه، تماشاخانه، سالن اجتماعات، نمايشگاه‌هاي متفرقه، كتاب فروشي و چاي‌خانه.
موزه دكتر حسابي
موزه دكتر حسابي چند ماه پس از فوت دكتر حسابي، در اواخر 1371 و در منزل مسكوني او افتتاح شد. بناي خانه متعلق به 1310 ش، است. موزه در طبقه سوم و در ضلع غربي منزل دكتر حسابي ايجاد شده و مساحتي حدود 40 مترمربع دارد و شامل وسايل شخصي دكتر از جمله پوشاك، مسواك، عينك، شانه، خودكار، دفتر يادداشت و وسايل دست ساز ايشان، لوح تقدير و مدارك تحصيلي و علمي، مدال‌ها و نشان‌ها، عكس‌هاي خانوادگي، اسباب بازي فرزندان و نوه‌ها، هداياي خانوادگي و... است. هم چنين آثار تقديمي به دكتر حسابي شامل تابلوي نقاشي، تابلوي خط، فرش و صنايع دستي همراه وسايل شخصي و كليه آثار تأليف و ترجمه شده وي به نمايش گذاشته شده است. بخش‌هاي فعال در منزل و موزه دكتر حسابي عبارتند از:
بخش فرهنگي كه وظيفه چاپ، جمع آوري، تدوين، تجديد چاپ و ترجمه آثار وي را بر عهده دارد;
بخش تحقيقات علمي كه پيرامون زندگي و آثار دكتر حسابي فعاليت مي‌كند.
بازديد از موزه در سه نوبت با هماهنگي قبلي و حداكثر 25 نفر، به طور رايگان از ساعت 8 تا 16 امكان‌پذير است.
سيد محمود حسابي در 1281 ش از پدر و مادري تفرشي در تهران زاده شد. در 17 سالگي ليسانس ادبيات و در 19 سالگي ليسانس زيست شناسي و پس از آن مدرك مهندسي راه و ساختمان را از دانشگاه امريكايي بيروت اخذ كرد.
او در رشته‌هاي پزشكي، رياضيات و ستاره‌شناسي به تحصيلات آكادميك پرداخت و در 1924 به پاس زحماتش، شركت راه‌سازي فرانسوي از او براي تحصيل در مدرسه عالي برق پاريس دعوت كرد. هم‌زمان با تحصيل در رشته معدن، در راه آهن برقي فرانسه نيز مشغول به كار شد. سپس به دليل روحيه علمي به تحصيل و تحقيق در دانشگاه سوربن در رشته فيزيك پرداخت و در 1927 در 25 سالگي دانش‌نامه دكتراي فيزيك خود را با عنوان حساسيت سلول‌هاي فتوالكتريك ارائه كرد. فعاليت‌هاي مهم وي در موضوعات علمي عبارتند از:
اولين نقشه برداري علمي و فني، رسم اولين نقشه نوين راه ساحلي سراسري ميان بنادر خليج فارس، تأسيس دارالمعلمين عالي (1306)، تأسيس مدرسه مهندسي وزارت راه و تدريس در آن در 1307، تأسيس دارالمعلمين عالي (1307)، ساخت اولين راديو در كشور (1307)، تأسيس دانش سراي عالي و تدريس در آن (1308)، ايجاد اولين ايستگاه هواشناسي در ايران (1310)، نصب و راه اندازي اولين دستگاه راديولوژي در ايران (1310)، تعيين ساعت ايران (1311)، تأسيس اولين بيمارستان خصوصي در ايران به نام بيمارستان گوهرشاد به ياد مادرش (1312)، پيشنهاد تدوين قانون تأسيس دانشگاه تهران و دانشكده فني (1313) و رياست آن تا 1315، پايه‌گذاري مراكز تحقيقات راكتورهاي اتمي دانشگاه تهران، تأسيس سازمان انرژي اتمي و عضو هيئت دايمي كميته بين‌المللي هسته‌اي، تأسيس اولين رصد خانه نوين در ايران، و تأسيس اولين مركز مدرن نصب ماهواره در شيراز.
دكتر محمود حسابي به چهار زبان زنده دنيا (فرانسه، انگليسي، آلماني و عربي) مسلط بود و به زبان‌هاي سانسكريت، لاتين، يوناني، اوستايي، تركي و ايتاليايي اشراف داشت. نشان اوينسيه دولالژيون دونور و نشان كوماندور دولالژيون دونور، بزرگ‌ترين نشان‌هاي فرانسه، به وي اهدا شده است.
او تنها شاگرد ايراني پروفسور اينشتين بود و با دانشمندان طراز اول دنيا نظير شرودينگر، پورن، پل‌ديراك، نيلز و بوهر و فلاسفه‌اي چون آندره ژيد و برتراند راسل ارتباط داشت.
در 1990 از سوي جامعه علمي جهاني به عنوان مرد اول علمي جهان برگزيده شد و در كنگره 60 سال فيزيك ايران در 1366 ملقب به پدر فيزيك ايران گرديد.
دكتر حسابي در 12 شهريور 1371 در بيمارستان دانشگاه ژنو به هنگام معالجه قلب بدرود حيات گفت. مقبره استاد بنا به خواسته وي در زادگاه خانوادگي و در شهر دانشگاهي تفرش قرار دارد.
موزه استاد صبا
استاد ابوالحسن صبا از اساتيد بزرگ موسيقي اصيل ايران است. او در 1281 ش، در تهران متولد شد. پدرش، ابوالقاسم كمال‌السلطنه، فرزند محمد جعفرخان صدرالحكما، فرزند محمودخان صبا، شاعر و نقاش بلند آوازه عهد ناصري، و از مردان فاضل و هنردوست عصر خويش بود. كمال‌السلطنه طبيب و اديب و دوست‌دار موسيقي بود. سه تار را دل‌نشين مي‌نواخت و اولين استاد پسرش بود. صبا علاوه بر نوازندگي، گاه آهنگ نيز مي‌ساخت و علاوه بر موسيقي، ادبيات كلاسيك ايران را به خوبي مي‌شناخت و زبان انگليسي را مي‌دانست. او به پرورش گل نيز علاقه‌مند بود. ساز اصلي استاد ويولن بود كه آن را نزد حسين‌خان هنگ آفرين فراگرفت. هم‌چنين سنتور را نزد علي‌اكبر شاهي و حبيب سماعي، كمانچه را نزد حسين‌خان اسماعيل‌زاده، ضرب را نزد حاجي‌خان ضربي، ني را نزد اكبرخان، تار را نزد استاد علي‌نقي وزيري و سه تار را در مكتب استاد ميرزا عبدالله و غلامحسين درويش به كمال رسانيد. در جواني به مدرسه كمال‌الملك رفت و نقاشي را فراگرفت. هم‌چنين، مهارت‌هايي چون سوهان كاري، نجاري، ريخته‌گري، معرق‌كاري و خاتم‌كاري به دست آورد كه بعداً در ساختن آلات موسيقي به كار بست.
صبا در شب جمعه 29 آذر ماه 1336 در سن 55 سالگي به علت ناراحتي قلبي چشم از جهان فروبست. بعد از مرگ استاد، بر طبق وصيت ايشان و به خاطر تجليل و قدرداني از اين هنرمند نامي، خانه ايشان در 29 آبان 1353، به موزه تبديل گرديد و همسر ايشان به كمك فرزندان استاد، اشيا و لوازم متعلق به استاد را جمعآوري و به موزه اهدا كردند.
به‌طوركلي، موزه صبا به دو بخش تقسيم مي‌شود: بخش اول شامل سازها، لوازم شخصي و آثار استاد از جمله رديف‌هاي موسيقي است; و بخش دوم اختصاص به كارهاي دستي خانم صبا، همسر استاد صبا، دارد كه شامل مجموعه تنديس‌هاي مومي و لباس‌هاي محلي و سنتي ايران قديم است.
در حال حاضر موزه فعال، ولي نيازمند مرمت است.
موزه امام علي(ع)
در خردادماه سال 82 افتتاح شده است و در بنايي 4 طبقه واقع مي‌باشد. همانطور كه از نام اين موزة پيداست همة فعاليت‌هايي كه در اين موزه انجام مي‌شود مربوط به حضرت علي (ع) مي‌باشد. و شامل تابلوهاي نقاشي، نقاشي‌هاي قهوه‌خانه‌اي و آثاري مربوط به پرده خواني در زمان‌هاي قديم مي‌باشد.
آثار هنرمندان خوشنويس كه در رابطه با مسائل مذهبي كار انجام داده‌اند ازديگر آثارست كه در اين موزه وجود دارد. در طبقه همكف اين موزه نمايشگاه‌هاي دوره‌اي برگزار مي‌شود كه چندي پيش اصل پردة كعبه كه به ايران هديه شده بود در اين نمايشگاه در معرض ديد عموم قرار گرفت. آمفي‌تئاتري در اين موزه وجود دارد كه جلسات عرفاني ادبي و فرهنگي با حضور نويسندگان و شعراي كه كارهاي مذهبي انجام داده‌اند، در اين مكان برگزار مي‌شود.
در طبقه اوّل مرمت آثار تأسيسات نمازخانه
در طبقه همكف) نمايشگاه ادواري
در طبقه 1 ) تابلوهاي نقاشي معاصر
در طبقه 2 ) آثار خوشنويسي مستقر مي‌باشد
موزه تنوع زيستي
اين موزه در پارك طبيعت پرديسان و در فضايي با مساحت داخلي 1800 متر مربع در شمال غربي شهران واقع شده است كه در فروردين ماه سال 1383 توسط رياست محترم جمهوري افتتاح گرديد. موزه با تاكيد بر اهميت و ارزش تنوع زيستي و در راستاي وظايف قانوني سازمان حفاظت محيط زيست ايجاد شده است و هدف مديريت موزه همواره اين بوده است که با استفاده از کادر کارشناسان خود نقش موثري در تحقيقات، اطلاع رساني و آموزش براي گروه هاي مختلف سني و علاقه مندان به محيط زيست ايفا نمايد.
موزه پست و تلگراف
موزه پست و مخابرات در بهمن ماه 1369 به نام موزه پست شروع به كار كرد. اين موزه در يكي از قديمي‌ترين و شكيل‌ترين عمارت‌هاي دولتي تأسيس شده كه از دو طبقه بنا متشكل از سالن‌ها و غرفه‌هاي متعدد تشكيل شده و مكاني مناسب جهت بازديد مشتاقان ديدار آثار تاريخي و كهن است.
در 20 اسفند ماه 1374، به استناد موافقت سازمان امور اداري و استخدامي كشور، موزه پست به موزه وزارت پست و تلگراف و تلفن و در 12 مرداد ماه 1378، به موزه پست و مخابرات تغيير نام داد.
اين بنا در 1307 ش، در زمان وزراي قديم پست، صوراسرافيل و نظام‌الدين حكمت، با صرف هزينه پانصد هزار تومان و با مساحت 15000 متر مربع در خيابان سپه (امام‌خميني) تأسيس گرديد. قسمتي از اين ساختمان (يك‌سوم) در كنار سردر باغ ملي، كه قبلاً اداره گمركات پست بوده، به موزه اختصاص داده شده است.
استفاده از ستون‌هاي سبك نو هخامنشي در ساختمان پست به قدري جالب و موفق بود كه در شكلي بارزتر و حجمي وسيع‌تر در عمارت نظميه يا كاخ شهرباني به كار گرفته شد.
شايان ذكر است كه كاروان‌سراهاي چهار ايواني با وجود رونق و رواج ساختشان در دوره اسلامي، ريشه در دوران قبل از اسلام دارند و قدمت بناهاي چهار ايواني به پيش از اسلام، به خصوص دوره ساسانيان، بر مي‌گردد و بسياري از كاخ‌ها به اين شكل ساخته شده‌اند.
بناي پست در منطقه‌اي فرهنگي تاريخي به نام ميدان مشق واقع شده كه اكثر ساختمان‌هاي آن از قاجاريه تا پهلوي اول زمان گذاري شده‌اند و به غير از بناي وزارت جنگ، مقابل سردر باغ ملي كه متعلق به دوره ناصري است، ساختمان‌هاي اين محوطه در زمان وزارت جنگ پهلوي اول بنا شده است.
در ساختمان موزه مانند سردر باغ ملي و ساير بناهاي ميدان مشق و هم عصر، از مصالح مشابهي استفاده شده است; از جمله از سنگ در پي (ستون و سرستون و كف و پله‌ها) و آجر در بيش‌تر نقاط بنا و بدنه و در و پنجره و سقف چوبي و بام شيرواني استفاده شده و در تركيب اين مصالح نهايت ظرافت و زيبايي مد نظر قرار گرفته است.
زير زمين موزه با دو متر بالاتر از سطح خيابان در حالت نيم سطح قرار گرفته است. بناي موزه سه در ورودي شمالي، جنوبي و غربي دارد كه در حال حاضر ورودي شمالي مسدود است. موزه با 43 متر عرض و 53 متر طول، و حدود 2279 متر مربع مساحت دارد.
كل بناي پست داراي يك محور مركزي است كه شرق و غرب بنا را قرينه ساخته است. اين محور در حال حاضر ورودي منطقه 11 پستي است، كه قسمت غربي آن (موزه پست و مخابرات) درست معادل شرق آن كه در حال بازسازي و احيا است، ساخته شده است. عمارت پست و گمرك تهران از پست ايالتي تهران (يال شرقي)، گمرك امانات پستي و دو قسمت ديگر تشكيل شده است كه در آينده نزديك به موزه فعلي اضافه و تبديل به يكي از بزرگ‌ترين موزه‌هاي ارتباطات (پست و مخابرات) در دنيا خواهد شد.
موزه پست و مخابرات از هشت غرفه تشكيل گرديده است كه در دو طبقه بنا قرار گرفته‌اند. طبقه اول شامل غرفه‌هاي تشريفات يا وزرا است كه شامل تصاويري از وزراي پست و تلگراف و تلفن، از اولين وزير تلگراف، علي قلي خان مخبرالدوله (1255 ش / 1293 ق) تا وزير وقت است. سالن تمبرهاي داخلي شامل 1100 سري تمبر از سه دوره قاجاريه، پهلوي و جمهوري اسلامي است و نيز دو ويترين مربوط به كليشه اديسون و كليشه تمبر احمدشاه و در انتهاي سالن، ماكت پستچي زمان قاجاريه و نمادي از كوچه پست قرار دارد. غرفه اشياي پستي شامل صندوق‌هاي پستي دوره پهلوي، انواع مهرهاي دستي، گرد، ساده، بيضي، مستطيل و غلتكي، نمونه‌هاي مهرهاي مصرفي دفاتر پست خارج از كشور، مهر روز جمهوري اسلامي، انواع حكم‌هاي دولتي، حكومتي، دستگاه‌هاي دستي و برقي قديمي ابطال تمبر، دستگاه‌هاي دستي و برقي قديمي نقش تمبر، دستگاه تايپ قديمي و ويترين هايي از قبيل ويترين سيم و سرب و انواع پلمپ شكن، وسايل و پاكت‌هاي پست مالي، قاب عكس‌هاي وسايل پستي دوره قاجاريه و تصاوير كاركنان پست دوره قاجار است.
غرفه راه ابريشم يا سالن مركزي شامل انواع وسايل ارتباطي قديمي و حمل محموله‌هاي پستي اعم از ارابه، ماشين سه چرخ و هواپيما، ويترين‌هاي وسايل و هدايايي از كشورها، دولت‌ها و اشخاص مختلف، چندين نمونه از مجسمه‌هاي پستچي‌هاي زمان قاجار، نقشه راه‌هاي مختلف پستي و ارتباطي، صندوق‌هاي پستي قديمي زمان قاجار و در راهروهاي طبقه اول، پانل‌هايي از عكس‌هاي كاركنان پست قديم و پستچي‌هاي زمان قديم و ويترين وسايل اهدايي از شخصيت‌هاي مختلف است. هم‌چنين، در طبقه اول قسمت‌هاي اداري، فروشگاه و كتاب خانه قرارداد و كتاب‌هايي راجع به تاريخچه پست و تلگراف و تلفن، تمبر و منابع قديمي درباره ارتباطات به زبان‌هاي فارسي، لاتين و فرانسوي كه دانشجويان و محققان در امور ارتباطات و معماري مي‌توانند از منابع بهره‌برداري كنند.
طبقه دوم متشكل از سالن تمبر بين الملل و شامل قطعه‌هايي از تمبرهاي منتشره توسط 130 كشور عضو اتحاديه جهاني پست و هم‌چنين ويترين‌هاي افقي شامل پاكت‌هاي مهر روز اهدايي شخصيت‌هاي مختلف، تمبر و پاكت‌هاي ارسالي از كشورهاي مختلف است.
غرفه اشياي پستي شامل انواع ترازوهاي قديمي پست، نمونه صندوق‌هاي پستي كشورهاي مختلف از جمله برزيل، مصر، كانادا، آلمان، مكزيك و سوئد است.
غرفه شماره يك مخابرات شامل انواع وسايل ارتباطي از مورس تا ماهواره زهره، تله تايپ، تلگراف، تلكس، فاكس و نمونه تيروسيم است.
در اين غرفه هم‌چنين ويترين افقي مربوط به نمونه دست‌خط حضرت امام (ره) در خصوص ثبت تلفن منزل ايشان به اداره تلفن شهرستان قم در 1341 مشاهده مي‌گردد.
غرفه شماره دوي مخابرات شامل انواع دستگاه‌هاي تلفن مغناطيسي صد شماره‌اي قديمي، ديواري، دستگاه‌هاي ارتباطي قديمي مثل دستگاه گيرنده و فرستنده و تلفن بي‌سيم، ميز سوئيچ برد، دستگاه اندازه‌گيري و آزمايش خطوط كارير و تلفن‌هاي مغناطيسي روميزي است.
در طبقه دوم نيز بخش‌هاي اداري، سالن اجتماعات با گنجايش 100 نفر جهت نمايش فيلم و CD و نيز برگزاري جلسات و همايش‌ها و سالن كنفرانس كه مربوط به جلسات اداري هيئت امناي موزه پست و مخابرات و جلسات داخلي است، و هم‌چنين بوفه جهت پذيرايي از بازديد كنندگان قرار دارد.
مهندس نيكلاي ماركوف، معمار ساختمان اداره پست تهران، اين سبك خاص معماري را در نهايت ظرافت هم در اين بنا و هم در ديگر بناها پياده كرده است. سبك وي در معماري هم مدرن، هم التقاطي و هم ايراني، هم غربي است. شايان ذكر است كه طراح و شروع كننده عمارت پست ماركوف و تمام كننده آن مهندس مظلوميان، از مهندسان شهرداري تهران، بوده است.
از ويژگي‌هاي سبك معماري رضاخاني (پهلوي اول) تركيب سبك‌هاي معماري دوران‌هاي مختلف تاريخي ايراني و غربي با هم و شكل‌گيري سبكي خاص با عملكرد امروز خود است كه در بناي پست، اين تركيب به صورت تزييني در ستون و سرستون‌هاي متصل به بدنه و طاق نماهاي آجري دور تا دور صحن مركزي در طبقه بالا مشهود است. سبك معماري و پلان ساختمان به گونه‌اي است كه يادآور كاروان سراهاي چهار ايواني است; به خصوص به خاطر وجود شاه‌نشين در بنا، كاروان‌سرا گونه ساخته شدن بنا تأييد مي‌شود. شاه‌نشين طبقه اول رو به روي طاق نمايي به عرض چهارونيم متر، كه اتاق روابط عمومي است، و ديگري رو به روي طاق نمايي با عرض پنج متر در طبقه دوم، كه اتاق كنفرانس است، قرار دارد. در هر دو مورد پنجره‌ها عريض‌تر از ساير اتاق‌ها و غرفه‌هاي موزه است.
در تركيب معماري بنا، هم سبك معماري دوره هخامنشيان قابل تشخيص است و هم سبك معماري دوره اسلامي. مورد اول در ستون نماهاي چهارگوش بيروني بنا در ضلع جنوبي ساختمان، كه به صورت خوابيده و چسبيده به پيكره بناست و پايه ستون و سرستون دو گاو پشت به هم، به صورتي نمادين يادآور ستون و سرستون‌هاي تخت جمشيد است و سبك دوران اسلامي در طاق نماهاي گنبدي شكل آجري دور تا دور حياط مركزي، در طبقه دوم قابل بررسي است و با سبك معماري صفويان هم خواني و قرابت دارد.
موزه بانك
ساختمان موزه بانك يكي از قديمي‌ترين بناهايي است كه به نام بانك شاهنشاهي ايران در 1267 ش تأسيس شد و به موجب امتيازي كه از طرف ناصرالدين شاه به شخصي انگليسي به نام بارون جوليوس دو رويتر مؤسس خبرگزاري رويتر اعطا گرديد، كار خود را در همان زمان آغاز كرد.
بانك شاهي ايران در مدت كار خود در ايران با موانع و مشكلاتي مواجه بود كه مهم‌ترين آن‌ها را بايد رقابت صرافان ايران، رقابت بانك استقراضي روس، تنزل بهاي نقره و لطمات ناشي از لشكركشي متفقين و متحدين به ايران در جنگ جهاني اول نام برد.
در نخستين سال‌هاي پس از جنگ جهاني اول، بانك به علت داشتن حق نشر اسكناس، هم‌چنان مقام اول را در اقتصاد ايران دارا بود، تا آن كه در 1309 ش، حق نشر اسكناس از طرف دولت ايران باز خريد و انتشار اسكناس به بانك ملي واگذار شد.
آخرين بانكي كه قبل از انقلاب در اين ساختمان فعاليت داشت بانك بازرگاني ايران بود و سرانجام در 29 آذر 1358، بنا به تصويب مجمع عمومي بانك‌ها، بانك تجارت از ادغام 11 بانك تشكيل گرديد.
ساختمان موزه با قدمتي بيش از يك قرن، بنايي آجري است با مساحت قريب به 1535 مترمربع كه از سه طبقه مجزا، شامل زيرزمين، همكف و فوقاني تشكيل يافته و با سه مسير جداگانه به محوطه اصلي ساختمان كه مشرف به فضاي سبز است، متصل مي‌گردد.
در حال حاضر، طبقه همكف و فوقاني با تلاش مسئولان بانك و هنرمندان مرمت و بازسازي گرديده و به نمايش آثار بانكي و فرهنگي، مشتمل بر اسناد، اشيا و تابلوهاي قديمي متعلق به بانك اختصاص يافته است.
در اين موزه مجموعه آلبوم بازي‌هاي المپيك كانادا (1976) و سكه‌هاي طلاي يادبود افتتاح بانك ملي، سكه‌هاي مدور طلا به مناسبت پنجاهمين سال شاهنشاهي پهلوي و يك جفت دكمه سردست اشرفي طلا مربوط به عزيزالله‌خان سردار بجنوردي با زنجير و گيره مربوط به دوره قاجاريه (1297) و هم‌چنين اسكناس‌هاي سه توماني، پنج‌توماني، 10 توماني و ... از دوره قاجاريه، و نيز ماشين‌هاي فاسيت پريما ساخت ايتاليا، ماشين تايپ اپتيما و ... به نمايش گذاشته شده است.
موزه سينماي ايران
فكر ايجاد موزه سينماي ايران در 1373 با حمايت مهندس سيدمحمد بهشتي در زمان رياست مركز توسعه فضاهاي فرهنگي شهرداري تهران مطرح شد و در 1377 در مراسمي، فاز اول موزه سينماي ايران در خيابان لاله‌زار، كوچه پيرنيا افتتاح شد. انتشار چند كتاب، يك مجموعه كارت پستال، يك مجموعه موسيقي متن فيلم‌هاي ايراني و برگزاري جشن‌هاي 100 سالگي سينماي ايران، آغاز فعاليت‌هاي موزه سينما بود.
سرانجام در 1380، با حمايت و كمك وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، معاونت امور سينمايي، سازمان ميراث فرهنگي، شهرداري تهران و بنياد فارابي، موزه سينماي ايران در بخشي از باغ فردوس، كه قبل از انقلاب ستاد جشن هنر شيراز و نمايشگاه هنرهاي تجسمي و محل اجراي كنسرت موسيقي بود و سپس در سال‌هاي پس از انقلاب، مركز آموزش فيلم‌سازي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي شد، با حضور سيدمحمد خاتمي، رئيس‌جمهور، افتتاح شد.
امكانات موزه عبارتند از:
عكس‌ها: شامل هزاران عكس از صحنه‌هاي فيلم‌هاي سينمايي، پشت صحنه و مراحل فيلم‌سازي و فعاليت‌هاي سينمايي و هنرمندان و دست اندركاران صنعت و هنر سينما است كه قديمي‌ترين آن به نخستين روزهاي نمايش فيلم در ايران باز مي‌گردد;
فيلم‌نامه‌ها: شامل 400 فيلم‌نامه ساخته شده است;
اعلان‌ها: بيش از 2500 اعلان سينمايي از دهه 1310 تاكنون گردآوري شده و بخشي از آن به نمايش گذاشته شده‌است;
جايزه‌هاي داخلي و بين‌المللي: بخشي از جوايز و افتخارات بين‌المللي سينماي ايران كه عمدتاً به دوره جمهوري اسلامي تعلق دارد، در موزه جمع شده و تكميل آن ادامه دارد;
كتاب‌ها: شامل كتاب‌هاي سينمايي از نخستين چاپ‌ها تاكنون است كه به حدود 8000 جلد مي‌رسد;
اسناد و مدارك: حدود 3000 قطعه سند شامل اسناد دولتي، نمايش‌ها، قراردادها، اسناد تاريخي، اسناد مالكيت، سينماها و ... از حدود 90 سال پيش تاكنون موجود است;
فيلم و ويدئو: 1000 فيلم سينمايي ايراني به همراه 500 عنوان نمونه كوتاه (آنونس) آرشيو تصويري فعلي موزه را تشكيل مي‌دهد;
مطبوعات: شامل 5000 جلد نشريه است كه قديمي‌ترين آن متعلق به 1309 است;
اسباب سينما توگراف: شامل حدود 300 دستگاه و ابزار قديمي است كه عمدتاً بسيار قيمتي و قابل نمايش در موزه است كه قديمي‌ترين اين دستگاه‌ها متعلق به 1309 و اغلب ساخت صنعتگران قديمي سينماي ايران است در همان زمان موجب شگفتي فن‌كاران خارجي مي‌شده است;
لباس، دكور و گريم: شامل نمونه‌هاي تاريخي لباس، دكور سازي، صحنهآرايي و چهره‌پردازي است كه تلاش بسيار زيادي براي جمعآوري آن‌ها صورت گرفته است.
تالارهای موزه شامل 7 تالار است ، با ورود به محوطه باغ از طریق پله های ساختمان زیبای باغ فردوس می توان وارد تالارهای موزه شد. در طبقه فوقانی 3 سالن وجود دارد و از داخل تالار سوم سینما به وسیله پله های مارپیچ می توان 4 تالار دیگر را بازدید کرد.
