تهران گردی - معرفی موزه‌های تهران ( بخش دوم )

موزه جهان نما

در سال 1355 شمسي، فضايي در ضلع غربي کاخ صاحبقرانيه جهت نگهداري آثار و اشياء هنري اهدايي به فرح ديبا و يا خريداري شده توسط وي با چهار سالن در طبقه همکف و يک سالن در زيرزمين در نظر گرفته شد. بر سقف تالار مياني اين موزه، نقاشي روي چوب با نقوش گل و مرغ شيراز به چشم مي خورد. اين موزه در بهمن ماه سال 1376 گشايش يافت.
آثار موجود در اين موزه در دو بخش هنر پيش از تاريخ و آثار هنرهاي تجسمي معاصر ايران و جهان به نمايش درآمده اند. از جمله مي توان به آثار بجامانده از تمدن هاي باستاني پيش کلمبيايي، مفرغ هاي لرستان، سفالينه هاي املش، هنرهاي سرخپوستان آمريکاي شمالي مربوط به هزاره هاي اول و دوم پيش از ميلاد و آثاري از هنرمندان معاصر ايراني همچون سهراب سپهري، ناصر اويسي، فرامرز پيلارام، جعفر روحبخش، پرويز کلانتري، بهمن محصص، سيراک ملکونيان، ژازه طباطبايي، مش اسماعيل، پرويز تناولي و هنرمندان غير ايراني چون ژرژ براک، پل گوگن، پل کله، پابلو پيکاسو، کاميل پيسارو ، پير آگوست رنوار ، ديگو جاکومتي، فرنان لژه و مارک شاگال اشاره کرد.

کاخ صاحبقرانيه

ناصرالدين در سال 1267 ﻫ .ق دستور داد ساخت قصر نياوران را در دو طبقه شامل شاه نشين، کرسي خانه، حمام و 50-40 دستگاه خانه هر کدام شامل 4 اتاق و يک ايوان براي زنانش بسازند. او در سي و يکمين سال حکومتش خود را صاحب قران ناميد و اين کاخ را «کاخ صاحبقرانیه» نام نهاد.
پس از او، مظفرالدين شاه تغييراتي در ساختمان ايجاد و قسمتي از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطيت نيز در حياط کاخ صاحبقرانيه، توسط او امضا گرديد.
در دوران پهلوي اول اين کاخ براي برگزاري مراسم ازدواج محمدرضا پهلوي و فوزيه بازسازي مي شود، اما به علت سرماي شديد آن سال مراسم در مکان ديگري برگزار مي گردد.
در زمان پهلوي دوم، فرح ديبا تغييراتي اساسي در قسمتهاي داخلي بنا و دکوراسيون آن ايجاد کرد و طبقه اول يعني حوضخانه براي پذيرايي ميهمانان و طبقه دوم به عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت.
از ديگر اتاقهاي اين کاخ مي توان به کرسي خانه، چايخانه، ظرفخانه، اتاقهاي بازي، بار و پذيرايي در طبقه اول و اتاقهاي مذاکرات انتظار سفرا، منشي، هدايا، دندانپزشکي و استراحت محمدرضا پهلوي نام برد.
همة درها و پنجره هاي چوبي اين بنا به شکل اُرُسي بوده و با شيشه هاي رنگي تزئين شده است.
اين کاخ در سال 1374 مرمت شد و در ارديبهشت سال 1377 به عنوان موزه بازگشايي گرديد.

کوشک احمدشاهي

اين عمارت، اواخر دورة قاجار جهت خوابگاه ييلاقي احمدشاه در ميان باغ نياوران با مساحتي بالغ بر 800 متر در دو طبقه با سقف شيرواني بنا گرديد. از ويژگي هاي عمدة اين بنا تزئينات و نماي آجري به کار رفته در سرتاسر نماي بيروني آن است. آجرها از نوع منقوش قالبي با طرح هاي متنوع به رنگ نخودي است.
ورودي بنا در ضلع جنوبي قرار دارد که به وسيله چندين پله از کنار حوض بيضي شکل پوشيده از کاشي، به کوشک منتهي مي شود.
عمارت احمدشاهي در دورة پهلوي دوم مرمت و الحاقات جديدي در آن صورت گرفت و مبلمان داخلي آن به طور کامل عوض شد تا به عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوي مورد استفاده قرار گيرد.
طبقه همکف اين عمارت شامل يک هال با حوضي از جنس مرمر در وسط مي باشد و 6 اتاق و 2 راهرو در اطراف آن قرار دارند. اشياء تزئيني از جنس نقره، برنز، عاج، چوب، هدايايي از کشورهاي مختلف مثل هند، تابلوهاي نقاشي و گوبلن و نشانها و مدالها در اين فضا به نمايش در آمده است همچنين ويتريني شامل اشياء و سنگهاي معدني تزئيني، سنگي از کره ماه و چندين فسيل گياهي و حيواني در معرض ديد قرار دارند.
طبقه دوم عمارت از يک سالن مرکزي و ايوان سرتاسري چهارطرفه تشکيل شده است. در چهار طرف سالن مرکزي که به عنوان اتاق موسيقي استفاده مي شد، قفسه چوبي ويترين دار نصب شده است. دور تا دور ايوان را 6 ستون با مقطع مربع قطور با نماي آجري بدنه و 26 ستون مدور با نماي گچي فرا گرفته است. نقش شير و خورشيد گچبري شده بر پيشاني ديوارة ضلع شمالي ايوان به چشم مي خورد.
پس از انقلاب، در جريان حفاظت و مرمت اين بنا، بخش پايين ديواره هاي آن نيز تعمير شد. و در ارديبهشت سال 1379 همزمان با هفته ميراث فرهنگي اين عمارت گشايش يافت.

موزه آبگينه



ساختمان موزه آبگينه به خودي خود مي‌تواند براي علاقه‌مندان بسيار ديدني باشد. اين ساختمان متعلق به قوام‌السلطنه‌، وزير احمد شاه قاجار، بوده است‌. اين ساختمان در دو طبقه و پنج تالار ساخته شده است‌. تالار يك و دو در طبقه اول و تالارهاي ديگر در طبقه فوقاني قرار دارد. در تالار شماره دو (بلور) قديمي‌ترين شيشه‌ها و لوله‌هاي شيشه‌اي و سفال‌ها قرار داده شده است‌. طراح ويترين‌هاي موزه مهندسي اتريشي به نام هانس هولاين است‌. تزيينات بنا شامل منبت كاري چهارچوب درها و پله‌ها است و آجر كاري نما كه در 50 نوع‌است‌.
گچ‌بري موزه شامل دو دوره است‌: دوران قوام‌، و سبك غربي در زمان سفارت مصر و آينه‌كاري‌هاي طبقه دوم‌، كه مربوط به دوره قاجار است‌. موزه آبگينه در واقع موزه تخصصي شيشه و سفال است‌. قديمي‌ترين شيشه‌ها لوله‌هاي شيشه‌اي به نام سيلندر شيشه است كه از معبد چغازنبيل كشف شده است و مربوط به هزاره دوم قبل از ميلاد است‌. شيشه‌ها و سفال‌هاي طبقه اول نيز مربوط به دوره‌هاي پيش از تاريخ است كه قديمي‌ترين سفال دست‌ساز از دوران اشكاني‌، هزاره‌هاي اول به دست آمده است‌. تالار صدف به علت شباهت شكل آن به صدف نيمه باز به اين نام خوانده مي‌شود و شامل انواع سفال‌هاي قرن سوم و چهارم شهر نيشابور است‌. تالار چهار (زرين‌) كه به خاطر ظروف زرين‌فام كه از دوران سلجوقي به جا مانده چنين نامي گرفته است‌، شامل ظروفي است كه دور تا دور با خط نسخ و نستعليق تزيين شده‌است‌. هم‌چنين چهره‌هاي مغولي روي اين ظروف خود نمايي مي‌كنند كه با توجه به شهر محل پيدايش‌، نقوش آن‌ها فرق مي‌كند. تالار پنج (لاجورد) به خاطر لعاب‌هاي يك رنگ فيروزه به اين نام خوانده مي‌شود، و از قرن هفتم و هشتم (دوره ايلخاني‌) به جا مانده است‌.
با نزديك شدن به دوران صفويه‌، اشيا مصرفي‌تر مي‌شود. تزيينات اين بخش شامل گلاب پاش و صراحي است‌. هم‌چنين ميزي كه از دوران قاجار به جا مانده با لعاب هفت رنگ و مزين به نقش چهره‌هاي شخصيت‌هاي شاهنامه است كه نام هر شخص بالاي چهره نوشته شده است‌.
موزه شامل بخش‌هاي اداري (زير زمين‌)، دبيرخانه و رياست (طبقه بالا) است‌. كتاب‌خانه نيز، واقع در ضلع شمال غربي‌، شامل 4000 جلد كتاب فارسي و انگليسي در زمينه‌هاي باستان شناسي‌، تاريخ و هنر است‌. در ضلع شمالي محوطه‌، بناهايي براي تكميل مجموعه در دست احداث است كه در طبقه اول كلاس‌هاي آموزشي و در طبقه دوم نمايشگاه موقت قرار دارد.
اين مجموعه تا 1330 محل سكونت و كار قوام‌السلطنه بود و بعد از آن مدت هفت سال در اختيار سفارت مصر قرار گرفت‌. بعد از آن‌، به ترتيب سفارت افغانستان‌، بانك بازرگاني و در سال 1355 با همكاري مهندسان ايراني و اتريشي تغييرات آن شروع شد.
ساختمان موزه هشت ضلعي است و در باغي به مساحت 7000 مترمربع قرار دارد. طرح‌هاي بديع و در و پنجره‌هاي نفيس كه بسيار خوب نگه‌داري شده‌اند، يادآور معماري عصر سلجوقي است و مي‌تواند الهام بخش معماران معاصر براي طرح‌هاي سبك كلاسيك‌باشد.

موزه سعدآباد


موزه خط و كتابت ميرعماد

در پهنه پر طراوت كوهپايه هاي توچال و دره سرسبز دربند, بخش دل انگيزي از شمال شهر تهران شكل مي گيرد كه مجموعه سعدآباد با يك ميليون و صد هزارمترمربع وسعت دراين گستره غنوده است.

سعدآباد كه از شمال با كوههاي البرز,از مشرق با گلابدره, از مغرب با ولنجك و از جنوب با تجريش همسايگي دارد, در زمان قاجار, محل استقرار و سكونت تابستاني شاهان اين سلسله بوده است.پس از كودتاي 1299, در وسعتي تازه و الحاق باغ هاي مختلف, به اقامتگاه تابستاني رضاخان اختصاص يافته,كاخ و كوشك هايي به مناسبت و ضرورت هاي گوناگون در جاي جاي اين پهنهء برتافته از درختان كهن و سپيدار و سرو, به فاصله اي از بازمانده بناهاي قاجار سر برآورده كه طي ساليان به چهارده كاخ كوچك و بزرگ, هركدام به سبك و شيوه اي در معماري رسيده است.


از باغ هايي كه اراضي آنها داخل اراضي سعدآباد شد,باغ آقامحمد جواد گنجه اي است كه جزء جعفرآباد بود, از باغ امام جمعه هم مقدار زيادي داخل باغ سعدآباد شد و خانه هاي جنوبي سعدآباد كه مربوط به دوره قاجار بود از نصيرالدوله خريداري گرديد و در زمان پهلوي اول به عنوان سربازخانه سعدآباد مورد استفاده قرار مي گرفت.سپس باغ هاي ديگري در اطراف سعدآباد از جمله باغ هاي سالار جنگ, سپهبد امان ا… ميرزا, مستوفي الممالك,شكرا… قوام الدوله, همدم السلطنه خواهر مستوفي و محمود بدر(به فتح باء و كسر دال)خريداري و جزو سعدآباد گرديد.رضاشاه درآن زمان در ميان درختان چنار سعدآباد چادري مي زد و گاهي هم زير آن پذيرايي مي كرد.

در زمان پهلوي اول, سراسر باغ سعدآباد از رودخانهء دربند آبیاری  مي شد.رضاشاه آب رودخانهء دربند را خريداري كرد و به آبياري اين باغ اختصاص داد ولي پهلوي دوم دوازده ساعت از آب رودخانه را به رعايا بخشيد

و چون آب اين رودخانه براي آبياري سعدآباد كافي نبود از دوازده رشته قنات هاي قديمي و جديدالاحداث استفاده گرديد.

قناتهاي باغ سعدآباد

1- هراش آب (به فتح هاء).
2- قنات قوام الدوله.
3- قنات كاخ سنگي

4- قـــــات جعــــفرآبـــاد.
5- قـــنات آب نـما.
6- قنات كاخ سفيد.
7 و8-قنات هاي دفتر مخصوص
.9- قنات جواديه.
10- قنات گلخانه

11 - قنات كاخ شمس.
12- قنات خوابگاه

درهاي باغ سعدآباد

1- در نظاميه كه رضاشاه بيشتر از اين در وارد سعدآباد مي شد.

2- در زعفرانيه

3- در خيابان دربند كه محمدرضا شاه بيشتر از اين در وارد كاخ مي شد.

4- در ميدان دربند
5و6- دو در در جعفرآباد

7- در رودخانه

8- در كاخ سفيد


كاخ هاي سعدآباد

هيجده كاخ كوچك و بزرگ از دوره هاي قاجاريه و پهلوي در سعدآباد وجود دارند كه چون در نظر است در شماره هاي آينده اين نشريه , درباره هر يك از آنها به صورت مشروح , مطالبي آورده شود در اين شماره فقط به ذكر نام آنها بسنده مي كنيم .

1- كاخ احمدشاهي (در اختيار بسيج خواهران) .

2- كاخ شهوند (كاخ موزه سبز فعلي) .

3- كاخ سفيد (كاخ موزه ملت).

4- كاخ اختصاصي (موزه تاريخ طبيعي سابق در حال حاضر در اختيـار نهاد رياســت جمهوري) .

5- كاخ اسود (سياه) موزه هنرهاي زيبا فعلي .

6- كاخ شمس (موزه مردم شناسي) .

7- كاخ اشرف (موزه ظروف سابق) .

8- كاخ غلامرضا (ساختمان تبصره 36) .

9- كاخ ملكه مادر (ســــاختمان جمهوري) .

10- كاخ احمدرضا (در اختيار نهاد) .

11- ساختمان عبدالرضا (امور اداري سعدآباد) .

12- كاخ بهمن پهلوي پسر غلامرضا (مركز آموزش) .

13- كاخ شهرام پسر اشرف (موزه نظامي) .

14- كاخ فريده ديبا (در اختيار نهاد) .

15و 16- كاخهاي قديم و جديد وليعهد رضا پهلوي (موزه بهزاد و دفينه).

17- كاخ فرحناز و عليرضا فرزندان محمدرضا شاه( موزه خط و كتابت ميرعماد).

18- كاخ ليلا (موزه آبكار)

علاوه بر كاخ هاي مذكور و چندين ساختمان قديمي ديگر , تاسيسات و امكانات ديگري همچون : سالن هاي مرغداري و گاوداري , موزستان و گلخانه هاي گوناگون , استخرهاي مختلف , چشمه سارها , زمين هاي تنيس و سالن بولينگ , سينما و آمفي تئاتر روباز در اين مجموعه 110 هكتاري وجود دارند

موزه طبيعت و حيات وحش ايران



موزه طبيعت و حيات وحش ايران در 1372، از سوي شهرداري تهران به منظور آشنا كردن‌، مردم با ميراث فرهنگي و طبيعي و شناخت اهميت حفاظت از محيط سبز و حيوانات افتتاح شد.
اين موزه در 1376 به عضويت شوراي بين‌المللي موزه‌ها (ICOM) و كميسيون آموزش و ارتباطات سازمان جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN CEC)درآمد و در همين سال نيز به شبكه جهاني اينترنت پيوست‌.
ساختمان موزه با مساحتي حدود 12000 مترمربع در دو طبقه‌، بخش‌هاي متعددي دارد كه عبارتند از:
بخش پرندگان و پستان‌داران با شش سالن كه به شرح ذيل است‌:
سالن مارها، گوزن‌ها، خرس قهوه‌اي آمريكاي شمالي و پرندگان‌، سالن آهو، قوچ‌، قرقاول‌، خرس‌، پلنگ‌، شغال‌، روباه‌، گرگ و سالن پستان‌داران قاره آفريقا و سالن آب‌زيان و خزندگان‌.
بخش زمين‌شناسي با دو سالن كه در آن ويژگي‌هاي دوران‌هاي مختلف زمين‌شناسي از نظر محيط زيست جانوري و گياهي به تصوير كشيده شده است‌.
سالن هشت كه شامل بخش پروانه‌ها، عنكبوت‌ها، رتيل‌ها و عقرب‌ها است‌.
موزه داراي كارگاه تاكسيدرمي است كه در آن چگونگي فن حفظ و نگه‌داري موجودات به صورت غير زنده به نمايش گذاشته شده است‌.
از جمله ويژگي‌هاي خاص اين موزه دارا بودن نوع كم‌ياب پوست ببر است‌. هم‌چنين‌، دو نمونه از نادرترين و زيباترين پستان‌داران جهان‌، با نام‌هاي گور ايراني و يوزپلنگ آسيايي در آن به نمايش گذاشته است‌.
ساير قسمت‌ها و امكانات رفاهي موزه به شرح ذيل است‌:
كتاب‌خانه با داشتن 15000 جلد كتاب در تمام زمينه‌هاي تخصصي مربوط به محيط زيست‌، از معتبرترين كتاب‌خانه‌هاي علوم گياهي و جانوري در تهران به شمار مي‌رود. اين كتاب‌خانه در ابتداي خيابان نياوران جنب پاركينگ طبقاتي شهرداري واقع است‌.
آمفي تئاتر با ظرفيت 60 نفر محل نمايش فيلم‌هايي درباره حيات‌وحش و هم‌چنين برگزاري سمينار و كنسرت‌هاي اين مركز در ايام جشنوارة كودك و طبيعت و روز جهاني كودك است‌.
سينماي روباز كه هرساله از اول تابستان تا پايان شهريور داير است و فيلم‌هاي سينمايي را در سئانس 21 و 23 به نمايش در ميآورد
دام‌پزشكي يا كلينيك pet cheak up مركزي است جهت معاينه و درمان حيوانات مختلف خانگي‌.

ادامه دارد ......