سلام به دوستان کنکوری 1401 😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
درسنامه و نکات کامل فصل اول زیست یازدهم ⬅ تنظیم عصبی
منطبق باآزمون 3دی
نویسنده: آقای محمدمهدی مقصودی، رتبه 268منطقه 2 کنکور تجربی99 و دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه اصفهان
درصد زیست کنکور:79%
باماهمراه باشید😄
قسمت چهارم:
شکل بعدی نشون دهنده سه بخش اصلی مغز هست!
*سه بخش اصلی مغز شامل مخ،مخچه و ساقه مغز می باشند.
*چین خوردگی های مخچه نسبت به مخ کمتر می باشد.
این شکل نشون دهنده نیمکره های مخ و لوب های مختلفشه... اول یه سری توضیحات راجب نیمکره های مخ میدم و بعدش نکات اصلی شکل:
نیمکره های مخ:
در انسان ( نه هر جانداری!)، نیمکره های مخ بیشترین حجم مغز را ایجاد میکنند.
نیمکره های مخ با رشته هایی به هم اتصال دارند که از جمله آنها می توان به رابط پینه ای و رابط 3گوش اشاره کرد.
البته دقت کنید رابط های دیگر نیز وجود دارد که کتاب به اونا اشاره ای نکرده است!
هر دو نیمکره به طور همزمان از همه بدن اطلاعات را دریافت می کنند تا آنها را پردازش و تفسیر کنند. علاوه بر این، هر نیمکره فعالیت های اختصاصی خود را دارد. مثلا بخش هایی( نه همه بخش ها!) از نیمکره چپ مربوط به استدلال و ریاضیات مربوط است و نیمکره راست هم در مهارت های هنری تخصص یافته اند.
بخش خارجی نیمکره های مخ (قشر مخ) از ماده خاکستری ایجاد شده است و سطح وسیعی را با ضخامت چند میلیمتر را ایجاد می کند. قشرمخ چین خورده است و این چین خوردگی ها، شیار های عمیق و باریک را ایجاد می کنند. شیار های عمیق، هر یک از نیمکره های مخ را به 4 لوب(در مجموع 8 لوب) تقسیم می کند.
این لوب ها شامل پس سری،گیجگاهی، آهیانه و پیشانی می باشند. قشر مخ شامل بخش های حسی، حرکتی و ارتباطی است. بخش های حسی، پیام را از اندام های حسی دریافت می کنند. بخش های حرکتی به ماهیچه ها و غده ها پیام می فرستد و بخش ارتباطی، بین بخش های حسی و حرکتی ارتباط برقرار می کند. قشر مخ، جایگاه پردازش اطلاعات نهایی ورودی به مغز می باشد. نتیجه این پردازش، یادگیری، تفکر و عمکلرد هوشمندانه است.
*بزرگترین لوب، لوب پیشانی و کوچکترین لوب، لوب پس سری می باشد.
*در مشاهده نیمکره ها از نمای کناری، لوب پیشانی جلوترین و لوب پس سری عقبی ترین لوب هست.
*لوب پیشانی با لوب آهیانه و گیجگاهی در تماس می باشد.
*لوب آهیانه با لوب گیجگاهی و پس سری در تماس می باشد.
*لوب گیجگاهی با لوب پیشانی، پس سری و آهیانه در تماس می باشد.
*لوب گیجگاهی و پس سری با مخچه در تماس می باشد.
*تنها لوب گیجگاهی با ساقه مغز در تماس می باشد.
*شیار بین لوب های پیشانی و آهیانه نسبت به شیار بین لوب آهیانه و پس سری عمق بیشتری دارد.
*در مجموع، مخ از 7 شیار عمیق و 8 تا دونه لوب تشکیل شده است.
*شیار های عمیق مغز به صورت موازی نیستند و در مناطقی با یکدیگر برخورد دارند.
*درون شیارهای کم عمق قشر مخ، مایع مغزی نخاعی جریان دارد. درون این دسته از شیار های مخ، داخلی ترین لایه پرده های مننژ مشاهده می شود.
*دقت کنید برخلاف شیارهای کم عمق قشرمخ، درون شیارهای عمیق مایع مغزی نخاعی وجود ندارد.
*شیارهای کم عمق برخلاف شیار های عمیق، در جداسازی بخش های مختلف نیمکره های مخ نقشی ندارند.
*نزدیک ترین لوب مغزی به ساقه مغز، لوب گیجگاهی می باشد.
در این قسمت یه سری عبارت نامه براتون گذاشتیم که کامل براتون جا بیوفته!
1)جلویی ترین لوب: لوب پیشانی
2)عقبی ترین لوب: لوب پس سری
3)کوچکترین لوب: لوب پس سری
4)بزرگترین لوب: لوب پیشانی
5)لوب های در تماس با مخچه: لوب پس سری و گیجگاهی
6)لوب های در تماس با بصل النخاع: لوب گیجگاهی
7)لوب در تماس با نخاع: هیچ لوبی!
8)لوب های در تماس با لوب پیشانی: لوب آهیانه و گیجگاهی
9)لوب های در تماس با لوب آهیانه: لوب پیشانی و گیجگاهی و پس سری
10)لوب های در تماس با لوب گیجگاهی: لوب پیشانی و آهیانه و پس سری
11)لوب های در تماس با لوب پس سری: لوب آهیانه و گیجگاهی
خب اول یکم راجب بخش هایی که توی شکل می بینید و قراره راجب موقعیتشون صحبت کنیم، توضیح بدم و بعدش میریم سر وقت شکل😉
ساقه مغز:
ساقه مغز کوچترین بخش اصلی مغز هستش که از سه تا بخش زیر تشکیل شده است:
1)مغز میانی 2)پل مغزی 3)بصل النخاع
مغزمیانی: در بالای پل مغزی قرار گرفته و توی یه سری فعالیت هایی از جمله (نه فقط) شنوایی، بینایی و حرکت موثره. برجستگی های چهارگانه مربوط به این ساختاره که توی تشریح مغز بیشتر باهاشون آشنا می شویم.
پل مغزی:در تنظیم فعالیت های مربوط به تنفس، ترشح بزاق و اشک موثر موثره!
بصل النخاع:پایین ترین بخش مغزه که البته بالای نخاع قرار گرفته. در تنظیم فشار خون و ضربان قلبمون موثره و مرکز انعکاس هایی مانند عطسه، سرفه و بلع هستش. همینطور حواستون باشه که مرکز اصلی تنظیم تنفسم هست!
مخچه:این ساختار در پشت ساقه مغز قرار داره. از دو تا دونه نیمکره تشکیل شده دقیقن مانند مخ! که البته کرمینه هم وسطشه. مخچه مرکز تنظیم تعادل بدن انسانه. مخچه به طور پیوسته از بخش های دیگر مغز، نخاع و اندام های حسی مانند گوش ها پیام دریافت می کنه تا بتونه به تنظیم فعالیت های ماهیچه ها و حرکات بدن حسابی کمک بکند.
*دقت کنید که شکل نشون دهنده نیمکره چپ می باشد.
*هیپوتالاموس زیر تالاموسه و حجم کوچیکیم دارد.
*مغز میانی بالاترین بخش ساقه مغزه و بصل النخاع هم پایین ترین بخش آن می باشد.
*پل مغزی حجیم ترین بخش ساقه مغز است.
*بصل النخاع بین نخاع و مغزمون قرار گرفته است.
*حواستون باشه که مخچه بلافاصله در عقب ساقه مغز قرار گرفته است.
*درخت زندگی بخش سفیدرنگ مخچه را تشکیل میده و در مرکز مخچه قرار گرفته است.
*بخش خاکستری مخچه نسبت به بخش سفیدش حجم بیشتری داره و در اطرافش هست.
*همه بخش های موثر در تنظیم وضعیت بدن: گیرنده های تعادلی گوش، گیرنده های بینایی چشم، گیرنده های حس وضعیت، مخچه، گیرنده های موجود در ماهیچه اسکلتی، زردپی و کپسول پوشاننده مفصل ها
*اندام های موثر در تعادل: چشم، گوش، مغز، ماهیچه ها و استخون
*دقت کنیم که مخچه فقط در تنظیم فعالیت ماهیچه های اسکلتی نقش داره و در تنظیم فعالیت های ماهیچه صاف و قلبی فاقد نقش است.
*ساقه مغز از بالا با نیمکره مخ، از پایین با نخاع و از پشت با مخچه در تماس می باشند.
*ترکیب با 2 دهم: فعالیت های گوارشی با فعالیت سایر اندام های بدن باید هماهنگ باشد. مثلا در هنگام بلع، زمانی که غذا از حلق عبور می کند. مرکز بلع در بصل النخاع به مدت کوتاهی فعالیت مرکز تنفس رو متوقف میکند.
*ترکیب با 2 دهم: دستگاه عصبی خودمختار، تنظیم عصبی دستگاه گوارش را انجام می دهد. مثلا در حالتی که به غذا فکر می کنیم، بزاق ترشح می شود. با فعالیت دستگاه عصبی، بزاق به شکل انعکاسی ترشح می شود. همینطور دیدن غذا و بوی آن هم می تونه سبب تحریک ترشح بزاق بشه.
*ترکیب با 3 دهم: در اثر تحریک مجاری تنفسی مثلا به علت ذرات خارجی یا گازهایی که ممکنه مضر یا نامطلوب باشن، عطسه و سرفه ایجاد میشه.
*ترکیب با 3 دهم: دم با انقباض دیافراگم ایجاد می شود. انقباض این ماهیچه نیاز به تحریک از سوی بصل النخاع داره. البته برگشت ماهیچه به حالت اولیه، دیگه نیاز به پیام عصبی نداره.
*ترکیب با 3 دهم: تنفس مرکزی دیگر دارد که در پل مغزی واقع است. پل مغزی با اثر روی بصل النخاع دم را خاتمه می دهد. این مرکز تنفس در پل مغزی همینطور میتونه مدت زمان دم رو تنظیم کنه.
*ترکیب با 3 دهم: عامل دیگه ای هست که میتونه سبب توقف دم بشه. اون هم زمانیه که ماهیچه های صاف دیواره نایژه ها و نایژک ها بیش از حد کشیده بشه. در این زمان هم از سوی این ماهیچه ها به سمت بصل النخاع پیامی ارسال میشه که بلافاصله دم را متوقف می کند.
*ترکیب با 4 دهم:همکاری مراکز هماهنگی اعصاب خودمختار در بصل النخاع و پل مغزی، نیاز بدن به موادغذایی و اکسیژن را در شرایط مختلف تامین می کند.
*ترکیب با 4 دهم:حواستون باشه، ماهیچه قبلی توانایی انقباض ذاتی داره و خودش انقباض و سیکل قلبی رو شروع می کنه. البته بصل النخاع در ارتباط هست با قلب و میتونه در شرایط مختلف، زنش قلب را تنظیم کند.
*ترکیب با 4 دهم:در دیواره سرخرگ های عمومی، یک سری گیرنده های فشاری را داریم. این گیرنده های فشاری بعد از تحریک، به مراکز عصبی پیام می فرستند تا فشار سرخرگی در حد طبیعی حفظ شود و نیاز های بدن در شرایط مختلف تامین شود.
*ترکیب با 2 یازدهم: از اونجایی که مغز میانی در شنوایی نقش داره، پیامی که در اثر تحریک یاخته های بخش حلزونی گوش توسط عصب شنوایی حمل می شود، می تواند به مغز میانی هم وارد بشه!
*ترکیب با 2 یازدهم: مشابه مورد قبلی، پیام بینایی هم پس از تولید، ابتدا به تالاموس میره تا تقویت بشه. بعدش میتونه به بخش های مختلفی مانند بخش پس سری مخ، مغز میانی و مخچه وارد بشه!
*ترکیب با 5 یازدهم: پل مغزی با تنظیم ترشح اشک و بزاق و بصل النخاع با موثر بودن در عطسه و سرفه، در خط اول دفاعی بدن انسان نقش دارند.
اینجا یکم راجب ساختار های دیگه مغز صحبت می کنیم...
1)تالاموس ها(2عدد): محل پردازش اولیه ( نه پردازش کامل!) و تقویت اطلاعات حسی هست. اغلب
پیام های حسی (مثلا پیام های بویایی وارد تالاموس نمی شوند!) در تالاموس گرد هم میان تا به بخش
های مربوط در قشر مخ جهت پردازش نهایی ارسال بشه.
2)هیپوتالاموس: ساختاری کوچکتر از تالاموس ها هستش که زیر اونا واقع شده. هیپوتالاموس در تنظیم
دمای بدن، تعداد ضربان قلب، فشار خون،تشنگی، گرسنگی و خواب موثره. حواستون هم باشه که
هیپوتالاموس در تنظیم کار اکثر غدد درون ریز موثره...
سامانه لیمبیک (کناره ای): این سامانه در حافظه ( به وسیله هیپوکامپ) و احساساتی مانند خشم، ترس و لذت نقششو ایفا میکنه.همینطور اینکه این سامانه با قشرمخ، تالاموس و هیپوتالاموس هم ارتباطه...
اسبک مغز(هیپوکامپ): از اجزای سامانه کناره ایه که در یادگیری و حافظه نقش داره. حافظه افرادی که هیپوکامپشون آسیب دیده یا با جراحی برداشته شده، دچار اختلال میشه. این افراد نمی تونن نام افراد جدید را حتی اگر هرروز با آنها در تماس باشن را به خاطر بسپارن. نام های جدید حداکثر برای چند دقیقه در ذهن این افراد باقی میمونه. البته این افراد برای به یاد آوردن خاطرات قبل از آسیب دیدگی، مشکل چندانی ندارن. (نه اینکه کاملا بدون مشکل باشنا، حواستون باشه!). پژوهشگرای عزیز همچنین معتقدن که هیپوکامپ در ایجاد حافظه کوتاه مدت و تبدیل آن به حافظه بلندمدت نقش داره. مثلا وقتی شماره تلفنی رو می خوانیم یا می شنویم، ممکن است پس از مدت کوتاهی از یادمون بره، ولی وقتی آن را بارها به کار میبریمش، در حافظه بلندمدتمون ذخیره میشه...
خب نکات شکل 17 که زیادم نیستن البته!
*لوب های بویایی جزو دستگاه لیمبیک نیستند ولی با آن در ارتباط هستند! در واقع به دستگاه متصل هستن!)
*تالاموس ها نسبت به لوب های بویایی در سطح بالاتری قرارگرفته اند.
*هیپوکامپ جزو دستگاه لیمبیک محسوب می شود و به طور مستقیم هم با لوب های بویایی در تماس است.
*هیپوکامپ در سطح پایین تری نسبت به تالاموس و هیپوتالاموس قرار گرفته است.
*قشر مخ، تالاموس، هیپوتالاموس و لوب های بویایی جزو دستگاه کناره ای محسوب نمی شوند.
*دقت کن که حجیم ترین بخش دستگاه لیمبیک هم بالاترین بخش آن می باشد.
*هیپوکامپ در سطح جلوتری نسبت به تالاموس قرار گرفته است.
*اسبک مغزی نسبت به تالاموس و هیپوتالاموس در سطح پایین تری قرار گرفته است.
*ترکیب با 2 یازدهم: دقت کنید که اغلب پیام های حسی برای تقویت به تالاموس ها میرن. اما مثلا پیام های بویایی مستقیما به پیازبویایی و پیام مربوط به حس تعادل مستقیما به مخچه وارد میشه!
*ترکیب با چند فصل: دقت کنید هیپوتالاموس در تنظیم حرارت بدن نقش داره. علاوه بر اون یه سری فرایند دیگه باعث افزایش دمای بدن می شوند که بهشون اشاره می کنیم:
1- فعالیت های متابولیسمی در بافت چربی به عنوان عایق حرارتی
2-فعالیت های سوخت و سازی در یاخته های ماهیچه ای
3-در واکنش های التهابی به وسیله بعضی ترشحات میکروب ها
4-افزایش حرارت به عنوان یک عامل در هنگام شروع یائسگی در زنان
5- در التهاب هم به دلیل افزایش موضعی جریان خون، گرمی دیده می شود. (پس دقت کتید لزوما هر افزایش حرارتی وابسته به هیپوتالاموس نیست!)
اعتیاد وابستگی به به مصرف یک ماده یا انجام یک رفتار رو میگیم که ترک آن همراه با مشکلات جسمی و روانی هست.
به طور مثال وابستگی به اینترنت یا بازی های رایانه ای، نمونه ای از اعتیاد های رفتاری هستن. موادی همچون، الکل، کوکائین، نیکوتین، هروئین، مورفین و حتی کافئین قهوه نمونه از مواد اعتیادآور می باشند. اعتیاد نه تنها بر سلامت جسمی و روانی فرد موثره، بلکه سلامت خانواده و اجتماع را هم به خطر میندازه. نخستین تصمیم برای مصرف مواد اعتیادآور در اغلب افراد اختیاریه، اما استفاده مکرر ( نه با همان بار اول!) تغییراتی در مغز ایجاد میکنه که فرد دیگر نمیتونه با میل شدید برای مصرف مقابله بکنه. این تغییرات ممکنه دائمی باشند! به همین علت، اعتیاد را یک بیماری برگشت پذیر میدونیم که حتی پس از سال ها هم فرد در خطر مصرف دوباره مواد قرار داره.
مواد اعتیارآور، بر سامانه کناره ای تاثیر می گذارن و موجب آزادشدن ناقل های عصبی از جمله دوپامین میشن که در فرد احساس لذت و سرخوشی میکنن. در نتیجه، فرد میل شدیدی برای مصرف دوباره مواد داره. با ادامه مصرف، دوپامین کمتری ( نه بیشتر!) آزاد میشه و به فرد احساس کسالت، بی حوصلگی و افسردگی دست میده. برای رهایی از این حالت فرد مجبوره ماده اعتیادآور بیشتری مصرف بکنه... مواد اعتیادآور بر بخش هایی از قشرمخ هم تاثیر می گذارن ( همانند سامانه لیمبیک) و توانایی قضاوت، خودکنترلی و تصمیم گیری فرد را کاهش میدن. این اثرات در مغز نوجوانان شدید تره زیرا مغزشون در حال رشده...
الکل نیز یکی از مواد اعتیاد آوره که کمترین مصرف آن نیز بر بدن تاثیر میذاره... الکل در دستگاه گوارش به سرعت جذب میشه. الکل ازغشای یاخته های عصبی بخش های مختلف مغز عبور میکنه و فعالیت های آنان را مختل میکنه. الکل علاوه بر دوپامین، بر فعالیت انواعی از ناقل های عصبی تحریک کننده و مهار کننده هم تاثیر میذاره و عامل کاهش دهنده فعالیت های بدنی، ایجاد ناهماهنگی در حرکت و اختلال در گفتار هست. الکل، فعالیت مغز را کند و در نتیجه زمان واکنش فرد به محرک های محیطی افزایش پیدا میکنه.(پیامد های کوتاه مدت)
خب این شکل اومده و یه مقایسه ای برای مصرف گلوکز در یه فرد سالم و یه فرد معتاد انجام داده است!
*وقتی یه فردی سالمه (یعنی معتاد نیست!) بخش های مختلف مغزش مقدار زیادی گلوکز مصرف میکنند ولی در اثر اعتیاد مصرف گلوکز کم می شود.
*در واقع پس از مصرف کوکائین به عنوان یه ماده اعتیاد آور، مصرف گلوکز در بیشتر بخش های مغز به ویژه بخش پیشین به شدت کاهش پیدا می کند.
*بهبود مغز به زمان طولانی نیاز داره و بخش پیشین هم بهبودی کمتری نشون میده. لوب پس سری یا همون بخش پسین فرد معتاد، کمتر آسیب میبینه و زودتر از بقیه بخش ها بهبود پیدا می کند.
*راستی توی این شکل، رنگ های آبی تیره و روشن مصرف کم گلوکز و رنگ های قرمز و زرد مصرف زیاد اونو نشان می دهد.
چنتا نکته هم توی فعالیت کتاب بود که اینجا آوردیمشون!
1)استفاده از قلیان همانند سیگار خطرناک است.
2)فرد با یکبار مصرف هم می تواند معتاد شود.
3)مصرف تنباکو می تواند منجر به سرطان دهان،جنجره و شش شود.
4)مواد اعتیادآور گیاهی هم خطرناک هستند.
*ترکیب با 2 دهم:استعمال سیگار و مصرف نوشابه های الکلی، از علت های برگشت اسید به مری و ایجاد ریفلاکس هستند.
*ترکیب با 3 یازدهم:مصرف نوشیدنی های الکی و دخانیات با جلوگیری از رسوب کلسیم در استخوان ها، باعث بروز پوکی استخوان در مرد و زن میشه!
*ترکیب با 6 یازدهم: نوشیدنی های الکلی و دخانیات از عوامل مهم سرطان زا هستن... این مواد همینطور میتونن در روند جداشدن کروموزوم ها در هر دو جنس اختلال ایجاد کنن و موجب باهم موندن کروموزوم ها می شوند.
*ترکیب با 7 یازدهم:نیکوتین، کوکائین و الکل می تونن از جفت عبور کنن و روی رشد و نمو جنین اثر سو بذارن!
*ترکیب با 9 یازدهم:نیکوتین نوعی آلکالوئید محسوب میشه! این الکالوئید در گیاه تنباکو یافت بشه و باعث دور کردن گیاهخواران از گیاه می شود.
*ترکیب با 4 دوازدهم: بنزوپیرن یکی از مواد جهش زا هست که منجر به سرطان میشه. بنزوپیرن از مواد جهش زایی است که در سیگار و نیکوتین یافت می شود.
پایان قسمت چهارم
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
