سلام به دوستان کنکوری 1401 😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
این مطلب شامل درسنامه و نکات کلیدی یاخته های بافت عصبی زیست یازدهم، منطبق باآزمون 3دی هست که توسط آقای علیرضا آذرخوش، رتبه ۱۳۶ کنکور تجربی ۱۴۰۰ و دانشجوی دندانپرشکی دانشگاه تهران تهیه شده است.
باماهمراه باشید 😉
کمترین وزن نسبت به سه بافت اصلی دیگردارد.
شامل سلولهای عصبی (نورون)و سلولهای غیرعصبی (نوروگلیا یا پشتیبان) می باشد.
یاخته های عصبی یا نورون ها
یاخته های اصلی بافت عصبی محسوب می شوند.
می توانند با سایر سلول های بدن ارتباط برقرار کنند.
سلول هایی کاملا تمایز یافته بوده و اغلب آنها پس از دوران جنینی فاقد توان تقسیم می باشند.
o سه ویژگی اصلی نورون ها:
I .تأثیرپذیری : متاثر از محرک های گوناگون جریان عصبی تولید می کنند.
II .هدایت جریان عصبی : سیر پیام عصبی از یک نقطه ی نورون به نقطه دیگر آن نـورون.
III .انتقال پیام عصبی : پیام عصبی را به سلول دیگر ی منتقل می کنند که الزاماً نورون نمی باشد .
(ویژگی های فوق منحصر به نورون ها نبوده و در سلول های گیرنده ی حسی نیز مشاهده می شوند.)
اساس ساختارى نورون ها
جسم سلولی حاوی هسته و اغلب اندامک ها می باشد.
دارینه یا دنـدریت (درخت مانند) پیام را دریافت و به جسم سلولی هدایت می کنند.
آسه یا آکسـون (محور مانند) پیام را از جسم سلولى تا انتهاى خود هدایت می کنند.
نمی توان گفت تمام متابولیسم سلولی در جسم سلولی روی می دهد.
علاوه بر جسم سلولی در سایر قسمت های نورون نیز اندامک ها پراکنده هستند.
دریافت پیام ،علاوه بر دندریت ها می تواند از جسم سلولی و سایر نواحی بدون میلین باشد.
تست از این بخش:
سلولهای پشتیبان یا نوروگلیا
جزء بافت عصبی هستند اما سلول عصبی محسوب نمی شوند.
همگی هسته دار بوده و نسبت به نورونها فراوانتر اما کوچک تر می باشند.
داربست هایی برای استقرار یاخته های عصبی ایجاد می کنند.
در حفظ هم ایستایی مایع اطراف آنها مثل حفظ مقدار طبیعی یون ها موثرهستند.
o این سلول ها وظایف گوناگونی دارند :
A .بعضی در تغذیه نورون ها و انتقال مواد از خون به آنها ایفای نقش می کنند .
B .بعضی محافظت و دفاع از نورون ها را برعهده داشته و می توانند فاگوسیتوز کنند .
C .بعضی به دور آکسون ها و نورونها پیچیده و با ایجاد غلاف میلین نورون را عایق بندی می کنند .
هم ایستایی( هومئوستازی):
مجموعه اعمالی که برای پایدار نگه داشتن وضعیت درونی بدن انجام می شود.
از ویژگی های اساسی همه ی موجودات زنده (تک یاخته و پر یاخته)است.
محیط جانداران همواره در تغییر است اما جاندار می تواند وضع درونی پیکر خود را در حد ثابتی نگه دارد.
دستگاه دفع ادرار،دستگاه درون ریز،دستگاه عصبی بیشترین نقش را در ایجاد و حفظ آن دارند.
بسیاری از بیماری ها درنتیجه ی برهم خوردن هم ایستایی پدید می آیند.
مصرف زیاد نمک و مصرف کمِ مایعات : خیز
افزایش کربن دی اکسید و کاهش شدید اکسیژن : تهدید حیات
افزایش زیاد گلوکز خون : دیابت شیرین
افزایش اوریک اسید : نقرس
تست از این بخش:
غلاف میـــــلین:
سلول های پشتیبان خاصی برای تشکیل میلین دور آکسون یا دندریت می پیچند.
عایق بندى رشته هاى آکسون و دندریت نسبت به مایع میان بافتی و ایجاد نوعی نارسایی را موجب می شود.
از جنس غشای سلولی و در اطراف بسیارى از نورون ها تشکیل می شود.
نواحی میلین دار نمایی روشن تر نسبت به نواحی بدون میلین دارند.
این غلاف در قسمت هایى از رشته قطع مى شود که به این قسمت ها گره رانویه گفته می شود .
در گره های رانویه تماس مستقیم غشای نورون با مایع میانبافتی و تبادل یون ها ممکن می باشد.
جهش پیام از یک گره به گره دیگر موجب افزایش سرعت هدایت پیام عصبى می شود.
سرعت هدایت پیام عصبی ارتباط مستقیم با قطر نورون و وجود میلین دارد.
رشته هاى داراى میلین، پیام عصبى را بسیار سریع تر از رشته هاى بدون میلین، اما هم قطر، هدایت مى کنند.
وجود میلین به خصوص در نورون هایى که مربوط به حرکات سریع بدن هستند، بسیار مفید است.
می توان گفت وجود میلین سطح تماس غشای نورون و مایع اطراف را کاهش می دهد.
مالتیپل اســـکلروزیسMS: نوعی بیماری خود ایمنی
حاصل تهاجم دستگاه ایمنى به غالف میلین سلول هاى عصبىِ مغز و نخاع(دستگاه عصبی مرکزی)
در این تهاجم سلول های پشتیبان میلین ساز آسیب می بینند و نه خود نورونها؛ فعالیت سلول هاى عصبى(هدایت پیام) اختلال پیدا مى کند.
با آسیب میلین ،در مبتلایان ، ارسال پیام های عصبی به درستی انجام نمی شود.
اختلال در تکلم، اختلال در بینایی و حرکت و نیز بی حسی و لرزش از علایم بیماری است
در تصویر برداری ها مناطق درگیر بخشی از ماده سفید هستند.
نورون ها از نظر عملکرد
I. نورون هاى حسى :
اطلاعات را از سراسر بدن بویژه اندام هاى حسى به مغز ونخاع مى رسانند
ویژگی های ظاهری نوع میلین دار :
خروج یک زائده ازجسم سلولی که ما بین دو قطعه میلین قرار دارد.
دندریت بلندتر از آکسون بوده و هر دو میلین دار هستند.
در شبکیه چشم انواع بدون میلین با خروج دو زائده از جسم سلولی مشاهده می شود .
در لوب بویایی انواعی با آکسون بلند تر از دندریت وجود دارند.
برخی اعصاب محیطی شامل دندریتهای بلند و برخی دیگر آکسونها ی بلند هستند .
II . نورون هاى حرکتى:
فرمان هاى مغز و نخاع را به ماهیچه ها و اندام هاى دیگر مانند غدد منتقل می کنند.
ویژگی های ظاهری نوع میلین دار :
خروج چندین زائده از جسم سلولی که در یک سمت آن میلین وجود دارد.
آکسون میلین دار و بلندتر از دندریت بدون میلین می باشد.
III . نورون هاى رابط :
بین نورون هاى حسى وحرکتى ارتباط برقرار مى کنند.
فقط در مغز و نخاع قرار دارند و در دستگاه عصبی محیطی مشاهده نمی شوند.
ویژگی های ظاهری نوع بدون میلین:
خروج چندین زائده از جسم سلولی که در هیچ سمت ان میلین وجود ندارد.
سلول هایی کوچک با آکسون بلندتر از دندریت که هر دو فاقد میلین هستند.
هر سه نوع یاخته عصبی می توانند میلین دار یا بدون میلین باشند.
غشای یاخته ای
اطراف یاخته های زنده را احاطه کرده و مواد گوناگون برای ورود به یاخته یا خروج از آن؛ باید از غشا عبور کنند.
نفوذپذیری انتخابی یا تراوایی نسبی دارد و فقط برخی ازمواد می توانند از آن عبور کنند.
از دو لایه مولکول های فسفولیپید تشکیل شده است که در آن پروتئین وکلسترول نیز قرار دارد.
فسفولیپید:
انواعی از کربوهیدرات ها به مولکول های فسفولیپیدی وپروتئینی متصل اند.
به صورت دولایه، سدى در برابر مولکول هاى آب ومواد محلول در آن، ایجاد مى کند.
سرهای آبدوست از یکدیگر دور و دم های آبگریز به سمت یکدیگر می باشند.
این بخش از غشا نسبت به آب کاملا غیرقابل نفوذ نیست.
مولکول هاى آب به علت کوچکى، مى توانند به مقدار اندک از آن عبور کنند.
مولکول هاى لیپیدى و غیر قطبی به آسانى از این بخش غشا عبور مى کنند.
کلسترول:
نوعی استروئید بوده و فاقد اسید چرب و گلیسرول و گروه فسفات می باشد.
واجد چهار حلقه ی آلی؛ یک حلقه ی 5ضلعی و سه حلقه ی 6ضلعی می باشد.
در ساختار غشای سلول های جانوری همراه با فسفولیپید ها شرکت دارد.
می تواند در لایه فوقانی و تحتانی فسفولیپیدی حضور داشته باشد.
کربوهیدرات:
این مولکول ها فقط در سطح خارجی غشا حضور دارند.
در تماس با ماده بین سلولی بوده و با سیتوسل ارتباطی ندارند.
اگر به پروتیئن ها متصل باشند گلیکوپروتئین شکیل می شود.
تست از این بخش:
پروتئین های غشا :
A .سطحی :
در یکی از سطوح داخلی یا خارجی غشا قرار دارند:
I . داخلی : در تماس با سیتوسل و پروتئین های اسکلت سلولی می باشند.
II . خارجی: در تماس با مایع بین سلولی می باشند.
فضایی برای عبور دادن مواد در ساختار خود ندارند.
B .سراسری :
در تماس با نواحی آبدوست و آبگریز هر دو لایه فسفولیپیدی هستند.
می توانند فضایی برای عبور دادن مواد در ساختار خود داشته باشند.
I . کانالی:دارای عملکرد اختصاصی بوده و در انتشار تسهیل شده شرکت می کنند .
نشتی : همیشه باز بوده و منافذ پر از آبی تشکیل می دهند.
دریچه دار : با تغییر شکل متناوباً باز و بسته می شوند.
کانال های سدیمی و پتاسیمی و آکواپورین ها از کانال های غشایی هستند.
II.ناقل: دارای عملکرد اختصاصی بوده و در انتقال فعال شرکت می کنند.
نیازمند انرژی ATP یا الکترون های بر انگیخته یا انرژی انتشاری یونها می باشند.
III .گیرنده ها:اساس کار دستگاه ایمنی و درون ریز را بر عهده دارند.
عمدتا ماده ای را از خود عبور نمی دهند.
گیرنده های انتی ژنی لنفوسیت ها و گیرندهای غشایی هورمون ها از این گروه هستند.
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
مطلب دیگر از علیرضا آذرخوش:
