در این مطلب گفتار دوم ( همانندسازی دنا ) از فصل اول ( مولکول های اطلاعاتی ) زیست دوازدهم را بررسی می کنیم:
درسنامه کامل شامل قیدها، نکات، نکات ترکیبی، نکات تستی و نکات شکل ها
تست های کنکور سال های اخیر
انیمیشن همانندسازی دنا
- بودجه بندی کنکور های سال های اخیر این فصل:
| تعداد کل سوالات | مستقل | ترکیبی | مباحث مهم | |||||||||
| کنکور داخل و خارج 98 | 4 | 3 | 1 | عملکرد آنزیم ها - ساختار DNA - ساختار پروتئین | ||||||||
| کنکور داخل و خارج 99 | 4 | 0 | 4 | |||||||||
| کنکور داخل و خارج 1400 | 4 | 4 | 0 | |||||||||
درسنامه کامل نکات مولکول های اطلاعاتی - همانندسازی دنا
فعالیت های آنزیم دنا بسپاراز
قیدها:
- همانند سازی دنا با دقت زیادی انجام می شود؛ این دقت تا حدود زیادی مربوط به رابطه مکملی بین نوکلئوتید هاست.
- دنابسپاراز بعد از برقراری هر پیوند فسفودی استر بر می گردد و رابطه مکملی نوکلئوتید را بررسی می کند که رابطه ی آن درست است یا اشتباه؟
نکات:
-- سنتز آب دهی -> فعالیت بسپارازی
-- هیدرولیز (آب کافت) -> فعالیت نوکلئازی
نکات ترکیبی:
- اشتباه حتی در یک جفت نوکلئوتید هم می تواند باعث جهش یا بیماری شود. مثل کم خونی داسی شکل که در آن فقط یک جفت از ژن های هموگلوبین تغییر می کند.
نکات تستی:
- دنابسپاراز می تواند همانند هلیکاز، پیوند های هیدروژنی بین دو باز آلی مکمل را می شکند. -> دقت کنید که دنابسپاراز فقط در صورتی که باز های آلی مکمل نباشند پیوند آنها را در فرایند ویرایش می شکند. پس این جمله غلط است.
همانند سازی در پروکاریوت ها و یوکاریوت ها
قیدها:
- پروکاریوت ها علاوه بر دنای اصلی ممکن است مولکول هایی از دنای دیگر به نام دیسک(پلازمید) در اختیار داشته باشند.
- اغلب پروکاریوت ها فقط یک جایگاه آغاز همانند سازی در دنای خود دارند.
- در یوکاریوت ها دنا در هر فام تن به صورت خطی است و مجموعه ای از پروتئین ها که مهم ترین آنها هیستون هستند همراه آن قرار دارند.
- بیشتر دنا درون هسته قرار دارد که به آن دنای هسته ای گفته می شود.
- در دوران جنینی در مراحل مورولا و بلاستولا سرعت تقسیم زیاد و تعداد نقاط آغاز مورد استفاده هم زیاد است ولی پس از تشکیل اندام ها سرعت تقسیم و تعداد نقاط آغاز کم می شوند.
نکات:
- دقت کنید که درست است که گفته شده اغلب پروکاریوت ها فقط یک جایگاه آغاز همانند سازی در دنای خود دارند؛ اما نمی توان گفت فقط همان یک جایگاه همانند سازی در کل باکتری وجود دارد. -> پلازمید ها هم هستند.
- دقت کنید نوکلئیک اسید های حلقوی برخلاف نوکلئیک اسید های خطی فاقد قطبیت می باشند.
- به این نکته مهم در تست ها دقت کنید که نوکلئیک اسید های خطی فقط شامل دنا های خطی نمی شوند. (رنا ها).
نکات ترکیبی:
- پلازمید هایی که باکتری ها را مقاوم می کنند می توانند از باکتری های مقاوم به غیر مقاوم منتقل شوند و در فرایند انتخاب طبیعی نقش داشته باشند.
- دقت کنید که درسته که هسته فقط در یوکاریوت ها دیده می شود؛ ولی هر سلولی که هسته نداشت یوکاریوت نیست -> گلبول های قرمز
- دقت کنید که دنا های حلقوی همه در سیتوپلاسم هستند(نه هسته) : دنای میتوکندری و پلاست ها، همچنین پلازمید و دنای اصلی پروکاریوت ها
- در مرحله G2 از تقسیم سلولی، اندامک های یوکاریوتی مضاعف می شوند. پس می توان نتیجه گرفت در مرحله G2 همانند سازی نوعی دنای حلقوی را می توان مشاهده کرد.
- همه دنا ها در سلول های یوکاریوتی (اعم از خطی و حلقوی) همگی در اندامک های دو غشایی قرار گرفته اند.
- به این نکات دقت کنید:
-- یاخته های جانوری دیسه ندارند.
-- گویچه های قرمز راکیزه ندارند.
-- یاخته های آوند آبکش راکیزه و دیسه ندارند.
- دقت کنید در یاخته های مغز استخوان و در یاخته های سرلادی هم تعداد جایگاه آغاز همانند سازی زیاد است.
- حتی در یاخته های یوکاریوتی هم در مراحلی از تقسیم، کروموزوم های هسته ای را در سیتوپلاسم می توان دید.
- دقت کنید نمی توانیم بگوییم در همانند سازی هر دنا در سلول های یوکاریوتی چندین دو راهی همانند سازی داریم. -> دنای حلقوی میتوکندری و پلازمیدها
نکات تستی:
- هر نوکلئیک اسید موجود در سیتوپلاسم قطبیت ندارد. -> درست است که دنا های موجود در سیتوپلاسم از نوع حلقوی می باشند و فاقد قطبیت هستند، اما در سیتوپلاسم علاوه بر دی ان ای، رنا را هم به عنوان یک نوکلئیک اسید داریم که به صورت خطی است و دارای قطبیت است. پس این جمله غلط است.
- هر یاخته ای که هم نوکلئیک اسید های خطی و هم نوکلئیک اسید های حلقوی داشته باشد، به طور حتم یوکاریوت است. -> درست است که فقط در یوکاریوت ها دنا هم به صورت خطی و هم به صورت حلقوی مشاهده می شود، اما هم در یوکاریوت ها و هم در پروکاریوت ها می توانیم نوکلئیک اسید های خطی (رنا) و نوکلئیک اسید های حلقوی (دنا) را ببینیم.
نکات شکل:
- دقت کنید در پروکاریوت ها همیشه طوری که در شکل نشان داده شده نیست. جایگاه آغاز همانند سازی می تواند بیشتر از یکی باشد.
- تعداد جایگاه آغاز همانندسازی در پروکاریوت ها برخلاف یوکاریوت ها همیشه ثابته.
پلازمید
- پلازمید معمولا در باکتری ها هست ولی در همشون خیر.
- پلازمید در بعضی از قارچ ها مثل مخمر های تک سلولی هم هست. بنابراین پلازمید علاوه بر پروکاریوت ها در یوکاریوت ها هم دیده می شود.
- به دنای میتوکندری و کلروپلاست فام تن گفته نمی شود. بلکه به آنها دنای سیتوپلاسمی می گوییم. اما در باکتری به پلازمید فام تن می گوییم.
- کروموزوم اصلی در باکتری ها در اتصال با غشای سلول است اما فام تن کمکی (پلازمید) در سیتوپلاسم برای خودش ول است!
- پلازمید از نظر زمانی مستقل از فام تن اصلی همانند سازی می کند اما برای این کار، آنزیم های مشترکی با دنای اصلی دارد.
- اما دنا های میتوکندری و کلروپلاست در آنزیم هایشان هم مستقل از فام تن اصلی هستند.
- بسیاری از دیسک ها دارای ژن مقاوم به پادزیست ها هستند.
تست های کنکور مولکول های اطلاعاتی - همانندسازی دنا
تست شماره 1 |
- در هیچ کدام از باکتری ها، امکان .......... وجود ندارد. (سراسری 91)
1- دریافت ماده ژنتیکی از محیط خارج
2- اتصال موکلول دی ان ای به غشای پلاسمایی
3- اضافه شدن ویژگی در اثر دی ان ای غیر اصلی
4- تقسیم شدن پس از تکثیر ریزلوله ها
تست شماره 2 |
- کدام گزینه عبارت مقابل را به طور مناسب تکمیل می کند؟ «در جاندارانی که عامل اصلی انتقال صفات وراثتی، به غشای یاخته متصل .......... .» (سراسری 98 خارج)
1- نیست، در هر فام تن (کروموزوم)، می تواند جایگاه های آغاز همانندسازی متعددی به وجود آید
2- است، در ساختار هر واحد تکرارشونده ی دنا ی آن ها، نوکلئوتید جدید به آن اضافه می شود
3- است، با جدا شدن دو گروه فسفات از انتهای رشته ی پلی نوکلئوتیدی دنا، نوکلئوتید جدیدی به آن اضافه می شود
4- نیست، آنزیم دور کننده ی دو رشته ی دنا از یکدیگر، می توانند نوکلئوتید ها را بر اساس رابطه مکملی مقابل نوکلئوتید های رشته ی الگو قرار دهد
پاسخ تشریحی شماره 1 |
گزینه4 صحیح است.
باکتری ها فاقد سیستم های اسکلت یاخته ای ریز لوله و ریز رشته می باشند و دوک تقسیم تشکیل نمی دهند چون تکثیر آن ها به روش تقسیم دو تایی است. ( اگر نمی دانستید با رد گزینه هم میتونستید به پاسخ درست این تست برسید!)
بررسی گزینه ها:
1- در آزمایش گریفیت با انتقال ژن تولید پوشینه ثابت شد.
2- در مورد دی ان ای اصلی باکتری ها صادق می شود.
3- در مورد عمل دیسک ها در باکتری ها صحیح می باشد.
پاسخ تشریحی شماره 2 |
گزینه1 صحیح است.
در یوکاریوت ها ماده ی اصلی انتقال وراثتی که دنا است به غشای سلولی متصل نیست و در یوکاریوت ها دنا دارای چندین جایگاه آغاز همانندسازی است.
بررسی گزینه ها:
2- نوکلئوتید ها واحد سازنده دی ان ای هستند، اما درون خود پیوند فسفو دی استر ندارند. بلکه برای اتصال به نوکلئوتید بعدی، این پیوند را تشکیل می دهند.
3- برای اتصال نوکائوتید جدید به رشته پلی نوکلئوتیدی دی ان ای، باید دو گروه فسفات از آن نوکلئوتید (نه انتهای رشته ی پلی نوکلئوتیدی) جدا شود.
4- در فرایند همانندسازی آنزیمی که دو رشته ی دنا را از هم دور می کند هلیکاز است، اما آنزیمی که نوکلئوتید های مکمل را مقابل رشته الگو قرار می دهد دنا بسپاراز است.
انیمیشن همانندسازی دی ان ای
جهت فهم بهتر شما عزیزان، کلیپی از منابع خارجی برای شما تهیه و بارگزاری کردم که می تواند شما را برای مرور و تثبیت بیشتر مطلب کمک کند. همچنین قسمت هایی از کلیپ را که طبق متن کتاب می باشد را ترجمه کردم و در قالب زیرنویس در کلیپ قرار دادم.
امیدوارم که به خوبی استفاده کنید و برایتان مفید باشد.
صفحه اینستاگرام ما
دوستان عزیزم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتوانیم ارتباطمان را با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتان باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا را بسازیم و همراهتان باشیم. برای دیدن صفحه ما روی لینک زیر کلیک کنید.
