سلام دوستان خوبم! امیدوارم که حالتان عالی باشد. من مهدی خداوندلو، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رتبه 470 کنکور تجربی هستم.
در این مطلب گفتار اول(نوکلئیک اسید ها) از فصل اول(مولکول های اطلاعاتی) زیست دوازدهم را بررسی می کنیم. اول از همه متن کتاب را که در درس زیست شناسی بسیار مهم است را بررسی خواهیم کرد و برای درک هرچه بهتر متن کتاب (مخصوصا مطالبی را که به توضیح یک فرایند می پردازند)، انیمیشن های مرتبط را تماشا خواهیم کرد.
در ادامه به حل چند تست کنکور منتخب از این مبحث می پردازیم تا به خوبی در ذهن شما تثبیت شود.
**یادتون باشه می تونید در انتهای مطلب نظرتونو کامنت کنید. دوست دارید باز هم از این مطالب براتون تهیه کنم؟ اگر سوالی هم براتون پیش اومد حتما بپرسید تا جوابتونو بدم.
درسنامه کامل نکات مولکول های اطلاعاتی - نوکلئیک اسید ها
ساختار نوکلئیک اسید
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
نکات:
-- دنا -> دئوکسی ریبو نوکلئیک اسید (نوعی پلی نوکلئوتید) -> شامل تعداد زیادی قند 5 کربنه دئوکسی ریبوز پشت سر هم (+باز آلی + گروه فسفات)
-- رنا -> ریبو نوکلئیک اسید (نوعی پلی نوکلئوتید) -> شامل تعداد زیادی قند 5 کربنه ریبوز پشت سر هم (+باز آلی + گروه فسفات)
-دقت کنید در ساختار دنا، در هر نوکلئوتید، یک یا سه گروه فسفات داریم. اگر حلقوی باشد، فقط یک گروه فسفات و اگر خطی باشد، یک یا سه گروه فسفات داریم.
- دقت کنید چون قند موجود در رنا و دنا فرق دارد، حتی اگر باز آلی آنها یکسان هم باشد (مثل G, A, C) در هر صورت مونومر های آنها با هم متفاوت است.
- با در نظر گرفتن هر پنج نوع باز و هر دو نوع قند، در مجموع 8 نوع نوکلئوتید در ساختار نوکلئیک اسید ها یافت می شود. (4 نوع در رنا ها و 4 نوع در دنا ها)
- نوکلئوتید ها خاصیت اسیدی دارند اما در ساختار آنها مولکول های بازی (باز آلی نیتروژن دار) نیز یافت می شود.
- اگر مولکول های یک دنای خطی و یک دنای حلقوی تعداد نوکلئوتید های برابری داشته باشند، دنای حلقوی، دو پیوند فسفودی استر بیشتر نسبت به دنای خطی دارد.
- در مولکول های دنای خطی، بیشتر گروه های فسفات و در دنای حلقوی، همه گروه های فسفات در پیوند فسفو دی استر شرکت می کنند.
نکات ترکیبی:
- در فصل پنج زیست دوازدهم خواندیم که از تجزیه نوکلئیک اسید ها، آمونیاک و اوریک اسید تولید می شود.
- نوکلئوتید ها با پیوند فسفودی استر و آمینو اسید ها با پیوند پپتیدی به متصل می شوند.
نکات تستی:
- آیا همه نوکلئوتید ها در ساختار نوکلئیک اسید ها هستند؟ نوکلئوتید ها می توانند به صورت تکی (مثل ATP) و به صورت دوتایی (مثل NADH) وجود داشته باشند. بنابراین خیر.
نکات شکل:
- نوکلئوتید حداقل دو و حداکثر سه حلقه در ساختار خود دارد.
- پیوند هیدروژنی بین دو نوکلئوتید دو رشته مجاور،َ همواره بین حلقه های شش کربنی تشکیل می شود.
نکات شکل:
- دقت کنید که هر پیوند قند فسفات در پلی نوکلئوتید ها، جزء پیوند فسفو دی استر نیست، ممکن است در انتهای رشته پلی نوکلئوتیدی باشد و جزء پیوند فسفو دی استر نباشد.
نکات شکل:
- اگر بخواهیم خیلی در شکل کتاب ریز شویم، بین حلقه های دنا شیار هایی تشکیل می شود که به صورت یکی در میان عمیق و کم عمق هستند.
تلاش برای کشف ساختار مولکولی دنا
نکات:
- دقت کنید خود چارگاف علت برابری باز های آلی مکمل را تشخیص نداد. بلکه علت برابری، بعد ها و توسط واتسون و کریک تشخیص داده شد.
- دقت کنید در یک دنا مجموع باز های پورینی برابر با مجموع باز های پیریمیدینی است. مثلا در دنایی که حاوی 100 نوکلئوتید است، 50 تای آنها پورینی و 50 تای دیگر پیریمیدینی می باشد. (ولی لزوما 25A , 25G نیست.). یا مثلا اگر یک پلی نوکلوتید دو رشته ای (دنا) 60 پورین داشته باشد، به طور حتم 60 باز پیریمیدینی دارد و در کل 120 نوکلئوتید دارد.
نکات ترکیبی:
- در زیست سال دهم خواندیم که روش ها و ابزار زیست شناسان پس از کشف ساختار مولکول دنا در سال 1953 متحول شده است.
استفاده از پرتو ایکس برای تهیه تصویر از دنا
قیدها:
- ویلکینز و فرانکلین با بررسی تصاویر پرتو ایکس دنا، نتایجی را به دست آوردند از جمله اینکه دنا حالت مارپیچی و بیش از یک رشته دارد.
نکات:
- دقت کنید که ویلکینز و فرانکلین تعداد دقیق رشته های دنا را به دست نیاوردند و فقط فهمیدند که دنا بیش از یک رشته دارد.
- تعداد دقیق رشته ها بعد ها و در مدل واتسون و کریک کشف شد.
نکات کلیدی مدل واتسون و کریک
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
قیدها:
- این مارپیچ اغلب با یک نردبان پیچ خورده مقایسه می شود.
- پیوند هیدروژنی به تنهایی انرژی پیوندی کمی دارد.
نکات:
- دقت کنید در یک پلی نوکلئوتید دو رشته ای (دنا) بین نوکلئوتید های مجاور هم پیوند فسفو دی استر و بین نوکلئوتید های مقابل هم پیوند هیدروژنی تشکیل می شود.
- اینکه در متن کتاب گفته شده پیوند هیدروژنی بین جفت باز ها به صورت اختصاصی تشکیل می شود، به این معنی است که فقط بین باز های مکمل هم پیوند هیدروژنی تشکیل می شود نه هر بازی.
- رشته های نوکلئوتیدی در دنا در خلاف جهت هم قرار گرفته اند.
- ماده وراثتی همواره تغییر ناپذیر نیست. در فرایند هایی مانند جهش، به مقدار بسیار محدود تغییر پذیر می باشد.
نکات ترکیبی:
- آنزیم هلیکاز در همانند سازی و آنزیم رنابسپاراز در رونویسی پیوند های هیدروژنی بین دو رشته دنا را می شکنند
رنا و انواع آن
نکات:
- به این نکته مهم توجه کنید که در کتاب گفته شده است رناها می توانند نقش آنزیمی هم داشته باشند. بنابراین همه آنزیم ها پروتئینی نیستند.
- بنابراین می توانیم نتیجه بگیریم که آنزیم می تواند به شکل مستقیم و در هسته ساخته شود.
نکات ترکیبی:
- رناتن ها به صورت آزاد در پلاسما، چسبیده به شبکه آندوپلاسمی و چسبیده به غشای هسته دیده می شوند.
- دخالت در تنظیم بیان ژن رنا ها -> در یاخته های یوکاریوتی رنا های کوچک با اتصال به رنای پیک مانع ترجمه آن می شوند.
دخالت نوکلئوتید ها در واکنش های سوخت و سازی
قیدها:
- آ.ت.پ منبع انرژی رایج در یاخته است.
نکات ترکیبی:
- با توجه به اینکه آ.ت.پ نوکلئوتیدی است، به طور کلی می توان گفت آ.ت.پ در درون رانی، برون رانی و... به طور کلی هر فرایند انرژی خواه در یاخته نقش دارند.
- از جمله مولکول هایی که نقش ناقل الکترون را دارند و در ساختار خود دارای نوکلئوتید می باشند: NADP+, NAD+, FAD
تست های کنکور مولکول های اطلاعاتی - نوکلئیک اسید ها
- کدام ویژگی در مورد نوکلئیک اسید های طبیعی، صحیح است؟ (سراسری 73)
1- در مولکول های RNA نسبت مولکولی آدنین به تیمین همیشه ثابت است.
2- در RNA ها تعداد نوکلئوتید های گوانین دار و سیتوزین دار برابر است.
3- در مولکول DNA تعداد نوکلئوتید های آدنین دار و سیتوزین دار برابر است.
4- در مولکول های DNA نسبت مولکولی سیتوزین به گوانین همیشه ثابت است.
-کدام عبارت نادرست است؟ (آزمون 24 دی 95 کانون)
1- در یک مولکول دنا حلقوی، تعداد پیوند های قند فسفات دو برابر تعداد نوکلئوتید هاست.
2- تفاوت نوکلئوتید ها با یکدیگر در نوع قند، نوع باز آلی و تعداد گروه های فسفات است.
3- در تشکیل هر نوکلئوتید باز آلی و فسفات با پیوند کوالانسی به دو سمت قند متصل می شوند.
4- دو گروه فسفات در هر پیوند فسفو دی استر بین دو نوکلئوتید رشته ی DNA شرکت دارند.
**پاسخ تشریحی در PDF می باشد.
انیمیشن ساختار دی ان ای
جهت فهم بهتر شما عزیزان، کلیپی از منابع خارجی برای شما تهیه و بارگزاری کردم که می تواند شما را برای مرور و تثبیت بیشتر مطلب کمک کند. همچنین قسمت هایی از کلیپ را که طبق متن کتاب می باشد را ترجمه کردم و در قالب زیرنویس در کلیپ قرار دادم.
امیدوارم که به خوبی استفاده کنید و برایتان مفید باشد.
صفحه اینستاگرام ما
دوستان عزیزم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتوانیم ارتباطمان را با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتان باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا را بسازیم و همراهتان باشیم. برای دیدن صفحه ما روی لینک زیر کلیک کنید.
موفق باشید.
مهدی خداوندلو، دانشجو پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
