اختصاص زمانی خاص به جمعبندی باعث خواهد شد تا مغز شما، مطالبی را که قبلاً آموخته و برایش آشناست، در مدت زمانی کوتاهتر، بیشتر یاد بگیرد و بازدهی بیشتری در ارائهی مطالب داشته باشد. بنابراین کسانی که از این فرصت به درستی استفاده کنند، نتیجه را به نفع خودشان تغییر خواهند داد. مطالعه در دوران جمعبندی تفاوت اساسی با دوران قبل از جمعبندی دارد. قبل از این دوران شما مطالب جدیدی میخواندید و تستهای هر درس را به تفکیک کار میکردید. در صورتی که در ایام جمعبندی مطالعهی مطالب جدید توصیه نمیشود. شناسایی نقاط قوت و ضعف، مرور مطالب خوانده شده، رفع اشکال، آزمونهای جامع، تنظیم وقت و مدیریت زمان از ویژگیهای دوران جمعبندی است. جمعبندی اصولی روشهای خاص خودش را دارد که اگر رعایت شود میتواند تاثیر چشمگیری در موفقیت شما داشته باشد.
جمعبندی دورانی است برای تسلط بر درسها با صرف بهینهی زمان؛ زیرا در مدت کوتاه باید حجم زیادی از درسها را مرور کرد.
با شروع دوران جمعبندی سردرگمی برخی از دانشآموزان زیاد میشود:
1- چگونه بخوانیم؟
2- کدام قسمتها را بخوانیم؟
3- از چه منابعی استفاده کنیم؟
4- چند ساعت بخوانیم؟
5-برای این دوران چه کارهایی در اولویت است؟
مهمترین کار در این زمان، اولویتبندی درسها است. پیشنهاد میکنم همهی درسها را با جزئیات فصلهایشان در یک جدول بنویسید و سپس آنها را بر اساس سختی درجهبندی کنید. درسهای ساده را با درجهی یک، درسهای متوسط را با درجهی دو و درسهای سخت و سختتر را با درجات سه و چهار مشخص کنید. اولویتبندی را از درسهای ساده به سخت بچینید. این کار باعث میشود در درسهای سادهتر با سرعت بیشتری به تسلط برسید و فرصت بیشتری برای رفع اشکال در درسهای سخت و سختتر داشته باشید. جمعبندی بدون اولویت باعث سردرگمی بین تنوع زیاد مباحث و هدر رفتن بیهوده و بیهدفِ زمان میشود.
روش های زیادی برای جمع بندی در ایام امتحانات وجود دارد و مهمترین روش همان روش بازیابی است که این مقاله به توضیح این روش پرداخته است. بسیاری از دانشآموزان بعد از مطالعهی یک درس پس از گذشت چند روز سعی در مرور درس به منظور تثبیت موارد مطالعه شده در ذهن خود دارند. از شیوههای رایج میان دانشآموزان برای این مرور میتوان به بازخوانی و بازیابی اشاره کرد.
بازیابی یا بازخوانی؟
برخی از داوطلبان، بازیابی را بازخوانی اشتباه میگیرند. بازخوانی در یک تعریف کلی به معنای خواندن مطلبی به دفعات زیاد به منظور حفظ کردن آن مطلب است. اما بازیابی یعنی جستوجو در حافظهی فعال؛ جستوجویی که در آن، هر بار فقط یک عنصر و یکی پس از دیگری مورد بررسی قرار میگیرد.
تعریف جامع بازیابی، خواندن مطلب و طرح پرسش در هر قسمت و ارتباط دادن معنادار آن با دیگر قسمتهای مطالب است. هر مطلبی که میخوانیم بر اساس علم روانشناسی اگر وارد حافظهی بلندمدت شود، ماندگار خواهد بود. اما این به آن معنا نیست که در هر لحظه آن را به یاد خواهیم داشت. برای این یادآوری نیازمند سرنخ برای پیدا کردن پروندهی گمشدهی خود در میان انبوه اطلاعات ذهن هستیم. این سرنخ را برای هر مطلب باید در بازیابی مطالب بیابیم تا در یادآوری دچار مشکل نشویم. با بازخوانی هرگز به این سرنخها دست پیدا نمیکنیم و باید مطلب را برای یادآوری از ابتدا دوبارهخوانی کنیم.
اکثر افراد تمایل دارند بازخوانی کنند و این کار برایشان سادهتر است. چراکه در بازیابی، اطلاعات را از حافظهی بلندمدت خود استخراج میکنیم. ولی در بازخوانی، بیشتر از حافظهی کوتاهمدت استفاده میکنیم. نه تنها با بازیابی کیفیت مطالعه افزایش مییابد، بلکه با بازیابی اطلاعات، مطالب به روشی دیگر در ذهن ذخیره میشوند و میزان یادگیری ما با بازیابی زیاد میشود و با آزمون موضوعات را به روشهای دیگر در ذهنمان طبقهبندی میکنیم.
ابینگ هاوس به این نتیجه رسید که بهترین زمان برای مرور یک خاطره، درست قبل از زمانی است که آن را فراموش کنید. تمرین و تستزنی باعث پر شدن شکافهای اطلاعاتی در مغز خواهد شد. بازیابی اطلاعات تاثیر چندین برابر در مقایسه با دوبارهخوانی دارد. هنگامی که شما برای بازیابی اطلاعات زمان زیادی صرف میکنید یادگیری شما عمیقتر میشود و بازده آن نیز افزایش مییابد. با توجه به افزایش کیفیتی که حاصل میشود هرگز نگران سخت یاد گرفتن و کند شدن سرعت مطالعهی خود نباشید.
بازیابی یعنی اینکه مطالب را بعد از مطالعه کنار بگذارید و سعی کنید مطالب را از درون ذهن خودتان بیرون بکشید و به خاطر بیاورید. بازیابی یعنی اینکه اول امتحان بدهید بعد درس بخوانید. گرایشی که در کتاب make it stick مطرح شده است و در آن تاکید شده است که وقتی مطلبی را سخت یاد میگیرید، بهتر یاد میگیرید.
سه ابزار و روش در کانون مصداقی از بازیابی هستند: آزمونهای کانون، کتاب خودآموزی و جمعبندی به روش 3 روزیکبار.
کاملترین روش بازیابی، آزمون دادن است و به واسطهی آزمونهای کانون، بازیابی صورت میگیرد. در جلسهی آزمون به مغز خود فشار میآورید تا پاسخ سوالها را به خاطر بیاورید و تکتک مطالب دوباره بازیابی میشود. دانشآموزان گاهی متوجه میشوند که یادگیری ناقص داشتهاند و 3 ساعت زمان آزمون اثر آموزشی خیلی بالایی دارد و اثر آموزشی آن چندین برابر زمانهای مطالعه است (4 یا 5 برابر) اگر دانشآموزان در همان زمان آزمون بخواهند بجای آزمون دادن درس بخوانند میزان یادگیریشان خیلی کمتر میشود و تاثیر آزمون دادن به مراتب بیشتر است.