طبیعی است که کودکان دیگران را به خاطر اشتباهات یا بدرفتاری‌هایشان سرزنش کنند:
«معلمم منو دوست نداره! برای همین من از این تکلیف نمره 16 گرفتم.»
«اول محسن منو زد.»
«دوباره مدرسه‌ام دیر شد! چرا منو زودتر بیدار نکردین؟»
دلایل متعددی وجود دارد که کودکان (همانند بزرگ‌سالان) هنگام وقوع مشکل سعی می‌کنند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند: جلوگیری از عدم رضایت اطرافیان و عواقب دردناک آن، حفظ تصویری که فرد از خویشتن دارد به‌عنوان یک فرد خوب و لایق، و گاهی گرفتن انتقام.
در زندگی انسان‌های موفق، عوامل متعددی تضمین کننده پیروزی هایشان بوده است، و یکی از مهم‌ترین عوامل موثر، طرز برخورد این افراد در مواجهه با شکست بوده است. آن‌ها می دانند که موفقیت‌های بزرگ ریشه در شکست‌های پیشین دارند، و بهترین روش برای یاد گرفتن هر چیزی شکست خوردن در آن است.
اگر در هنگام وقوع اشتباهات، دنبال فردی برای سرزنش بگردید، فرصت کافی را برای یادگرفتن از آنچه که رخ داده است از دست می دهید. اگر از شکست درس نگیرید، فرصت یادگیری خود را هدر داده اید.
چگونه به فرزندتان کمک کنید تا از سرزنش دوری کند و مسئولیت اشتباهاتش را بپذیرد:
صبور باشید، عشق بورزید و او را بپذیرید. هنگامی‌که والدین حساس، بی‌حوصله و متوقع باشند، اشتباه کردن برای کودکان بار احساسی سنگینی دارد و ازاین‌رو تمایل بیشتری برای سرزنش دیگران خواهند داشت.
سرزنش را به سمت خودش برگردانید:
الف. هنگامی‌که فرزندتان کسی یا چیزی دیگر را سرزنش می‌کند، آن را ذکر کنید. این کار را با مهربانی و با یک لبخند دوستانه انجام دهید: «واقعاً؟ تو داری منو به خاطر این‌که به‌موقع بیدار نشدی سرزنش می‌کنی؟»
ب. با مشکل اصلی ارتباط برقرار کنید. ممکن است کودک شما بازی سرزنش را به دلیل ناراحت بودن، نگران بودن، آسیب دیدن یا ترسیدن انجام دهد. همدلانه با او ارتباط برقرار کنید: «من میدونم که تو دوست نداری دیر برسی. ناراحتی بزرگیه و خیلی بده که مجبور بشی به خاطر دیر رسیدن دوباره بری دفتر مدیر.»
پ. بپرسید «پاداش کجاست؟». هر مشکلی با یک پاداش آموزشی همراه است: «خب، چیکار می تونیم بکنیم که مطمئنشیم فردا به‌موقع به مدرسه می‌رسی؟»
شبیه‌سازی سرزنش و پذیرفتن اشتباهات. با فرزندتان تمرین کنید تا موقعیت‌هایی که در آن‌ها مشکل به وجود می‌آید را شبیه‌سازی کند. موقعیت‌هایی که ممکن است وی را ترغیب به سرزنش کند. به‌نوبت این موقعیت‌ها را اجرا کنید و همان‌طور که اشتباهات را به‌عنوان فرصت‌های یادگیری می‌پذیرید، از سرزنش نیز استفاده کنید. احتمالاً فرزند شما از قرار دادن شما در موقعیت‌های تخیلی بسیار بد و وادار کردن شما به بدرفتاری لذت خواهد برد. این کار می‌تواند سرگرم‌کننده و درعین‌حال آموزنده باشد و فرزند شما از این تجربه در تمامی بخش‌های زندگی - ازجمله در خانه، مدرسه، روابط و بعدها در محل کار- استفاده کند.
یک ذهنیت رشد را مدل‌سازی کنید. از شکست‌ها در زندگی و کار خود استقبال کنید و به آن‌ها به چشم فرصت‌های یادگیری نگاه کنید. هنگام وقوع مشکل، دیگران و موقعیت را سرزنش نکنید.
در صورت نیاز کمک بگیرید. برخی کودکان قادر به پذیرفتن مسئولیت کارهایشان نیستند، و نمی‌توانند از سرزنش جلوگیری کنند. در این شرایط می‌توانید از افراد حرفه‌ای کمک بگیرید.
افرادی که از سرزنش جلوگیری می‌کنند و در عوض از شکست‌هایشان درس می‌گیرند، انعطاف‌پذیرتر هستند. آن‌ها تمایل بیشتری به چالش‌های سخت دارند، مسائل و مشکلات را با نگاهی خلاقانه و مفهومی نگاه می‌کنند، و تلاش می‌کنند از دل هر شکست به موفقیت‌های بزرگ‌تر برسند.
منبع:
https://www.psychologytoday.com/us/blog/going-beyond-intelligence/201808/don-t-let-your-child-play-the-blame-game