آشنايي با رشتهي راهنمایی و مشاوره
منبع در قسمت اول مطلب: کتاب آشنایی با رشتههای دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشور
یک زندگی آرام، شیرین و بدون تنشهای عصبی بزرگترین آرزوی هر فردی است. آرزویی که دستیابی به آن بسیار دشوار است. چراکه امروزه افزایش مشکلات و پیچیدگی و آمیختگی آنها با یکدیگر، انسانها را بیش از زمانهای گذشته در برابر شرایط دشوار، نامساعد و پرفشار قرار میدهد تا جایی که انواع فشارهای روانی جزء لاینفک زندگی روزمره بسیاری از ما شده است. و این به معنای آن است که ایجاد روابط سالم و صمیمانه با همنوعان، داشتن زندگی پرثمر و تحقق نیروهای بالقوهای که در وجود تک تک انسانها به ودیعه گذاشته شده است، به سختی امکانپذیر میباشد. حال چه باید کرد؟ بهتر آن است كه برای پیشگیری از فشارهای روانی از راهنمایی کارشناسان مشاوره و راهنمایی بهره ببريم. چراکه این مشاوران میتوانند مردم را برای رسیدن به یک بهداشت همگانی در مقابل بیماریهای روحی و روانی واکسینه کنند.
رشتهي راهنمایی و مشاوره یکی از رشتههای گروه علوم انسانی است که جنبه کاربردی دارد و دروس آن بیشتر در زمینه رشد، ابعاد مختلف شخصیت آدمی و پیشگیـری از مشکلات و اختلالات بهخصـوص مشکلات دانشآموزان و نوجوانان است. شخص مشاور به افراد آموزش میدهد که چه کنند تا دچار بحرانهای روحی نگردند و راه پیشرفت و تکامل را راحتتر و سریعتر طی نمایند. بخش دیگری از فعالیت مشاوره نیز شامل حال افرادی میشود که دچار بحران شدهاند و اکنون نمیدانند که چگونه باید از بحران مورد نظر عبور کرده یا با آن کنار بیایند در اینجا مشاور به فرد مراجعهکننده کمک میکند تا بتواند بر بحران موجود غلبه کند. مشاوره بیشتر جنبه کاربردی دارد و از تحقیقات و دادههای روانشناسی برای حل مشکلات مردم یاری میگیرد؛ مردم عادی که با بحرانهای روحی روبرو هستند.
تواناییهای لازم:
خوب گوش دادن و خوب سخن گفتن دو ویژگی مهم و ضروری برای علاقمندان به رشتهي مشاوره است. یک مشاور باید بتواند با صبر و بردباری و آرامش درونی خود، فضای مناسبی برای مراجعهکننده ایجاد کند و به او اجازه دهد که خود را تخلیه کرده و دغدغههای ذهنی خویش را بیان کند. یک مشاور خوب باید از مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی روز جامعه نیز اطلاع كافي داشته باشد.
موقعیت شغلی در ایران:
مشاوره دارای ابعاد مختلفی است و میتوان برای انتخاب رشتهي تحصیلی، ازدواج، شغلیابی، نحوهي ارتباط در یک محیط صنعتی، نحوهي ارتباط ميان اعضای خانواده یا نحوهي روبهرو شدن با بحرانهای دوران نوجوانی و جوانی از راهنماييهاي مشاور استفاده کرد.
امروزه شغل مشاوره یکی از شغلهای تعریف شده در آموزش و پرورش است. و هر مدرسه در مقطع متوسطه یا پیشدانشگاهی حداقل نیاز به یک مشاور دارد. به همین دلیل با کمبود کارشناس در رشته مشاوره روبهرو هستیم. در ضمن یک مشاور میتواند به غیر از آموزش و پرورش در سازمانهاي بهزیستی، کمیتهي امداد، فرهنگسراها، مراکز بازپروری و زندانها به کار مشاوره بپردازد.
درسهای این رشته در طول تحصیل:
دروس پایه و اصلی:
ریاضیات پایه، مبانی جامعهشناسی، انسان از دیدگاه اسلام، روانشناسی عمومی، اصول فلسفه آموزش و پرورش، آمار توصیفی، آموزش و پرورش ابتدایی، راهنمایی و متوسطه، جامعهشناسی آموزش و پرورش، روانشناسی از دیدگاه دانشمندان اسلامی، مبانی راهنمایی و مشاوره، فیزیولوژی انسان (اعصاب و غدد)، آمار استنباطی، روشها و فنون راهنمایی و مشاوره، سنجش و اندازهگیری در علوم تربیتی، روشها و فنون تدریس، نماد خانواده در اسلام و ایران، روانشناسی رشد، روش تحقیق در علوم تربیتی و مشاوره، مقدمات مدیریت آموزشی، روانشناسی یادگیری، تولید و کاربرد مواد آموزشی، مبانی کامپیوتر، روانشناسی شخصیت، روانشناسی تربیتی، آسیبشناسی روانی، مسائل جوانان و نوجوانان، روانشناسی اجتماعی، روانشناسی و آموزش افراد استثنایی، بازی درمانی، اختلالات یادگیری، آسیبشناسی اجتماعی، بهداشت روانی.
دروس تخصصی :
راهنمایی و مشاوره تحصیلی، راهنمایی و مشاوره شغلی، کاربرد آزمونهای روانی (هوش، استعداد، رغبت)، کاربرد آزمونهای تشخیصی و شخصیت در مشاوره، نظریه مشاوره و رواندرمانی، راهنمایی و مشاوره گروهی، مشاورهي خانواده، مددکاری اجتماعی در مشاوره، روشهای تغییر و اصلاح رفتار، متون تخصصی زبان، پروژه تحقیقاتی، تمرین عملی مشاوره (فعالیتهای راهنمایی)، تمرین عملی مشاوره (فعالیتهای مشاورهای).
تفاوت رشتههاي مشاوره و روانشناسي باليني:
ü دانش آموزان گروه تجربی هم میتوانند در انتخاب رشتهي تحصيلي، روانشناسی را انتخاب کنند، اما مشاوره مختص به داوطلبان گروه انسانی است.
ü رشتههاي راهنمایی مشاوره و روانشناسی بالینی در 30 واحد درسی باهم تفاوت دارند. البته اگرچه سایر واحدهاي درسي آنها مشابهاند اما اين، لزوماً بدان معنا نیست که به یک شیوهی یکسان آموزش داده میشوند، بلکه تأکیدات در هر رشته متفاوت با ديگري است.
ü حيطهي كاري اين دو رشته تا حدودي به هم نزديك است؛ اما نكتهي اصلي آن است كه مشاوران، بيشتر در راستاي پيشگيري از بروز فشارهاي رواني، به افراد سالم از حيث رواني مشاوره ميدهند درحاليكه روانشناسان بيشتر درصدد درمان افرادي هستند كه به نوعي از يك اختلال رواني رنج ميبرند. به بيان ديگر، حوزهي فعاليت مشاوران گستردهتر و تقريباً تمام افراد جامعه است اما حوزهي فعاليت روانشناسان محدود به جمع كوچكتري از افراد جامعه يعني دارندگان مشكلات روحي و رواني است.
ü مشاور بعد از فارغ التحصیلی در دورهی کارشناسی ارشد میتواند برای خود دفتری دایر کند و به ارائهی خدمات مشاورهای از قبیل مشاورهي خانواده (که شامل ازدواج، مسائل زناشویی، مسائل عاطفی و ...)، شغلی و تحصیلی بپردازد. در واقع زمینهی کاری یک مشاور شبیه به آن چیزی است که عموم مردم از یک روانشناس در ذهن دارند. البته به افرادی که به یک مشاور رجوع میکنند، مراجع کننده میگویند نه بیمار زیرا این افراد داری مسئله و مشکلاتی كوچك هستند نه بیماری.
اما یک روانشناس (بالینی) بعد از فارغ التحصیلی در دوران کارشناسی ارشد میتواند مطبی دایر کند و به درمان افرادی که دارای مشکلات روانی هستند بپردازد. به افرادی که به روانشناس بالینی مراجع میکنند عنوان بیمار داده میشود چون دارای بيماريهاي روانی هستند. روانشناسان اغلب در بیمارستانهای روانی مشغول به کار می شوند.
زهرا نعمتي؛ مسئول توليد آزمونهاي انساني