اولين و مهمترين عامل عدم پيشرفت درسي در آزمون و حتي امتحانات مدارس، عدم توانايي در کنترل افزايش تعداد اشتباهات است. براي حل اين مشکل، در ابتدا يک دستهبندي کلي از انواع اشتباهات را ارائه ميدهيم:
1- مفهومي
2- ادراکي
3- شکدارها
4- محاسباتي
مفهومي: اين نوع از اشتباهها هنگامي رخ ميدهد که دانشآموز مباحث را به صورت مفهومي فرانگرفته باشد و نتواند مبحث فراگرفته را مانند يک معلم توضيح دهد. چند نفر از شما ميتوانيد مفاهيم برد تابع، دامنه، اصطکاک و... را به صورت مفهومي توضيح بدهيد؟
اشتباه متداولي که وجود دارد اين است که دانشآموزان بعد از حل تعداد زيادي تست، در صورت داشتن غلط بلافاصله به پاسخ مراجعه ميکنند. در اين موارد چند نوع دانشآموز داريم:
1- دانشآموزاني که بلافاصله به سراغ جواب ميروند. اين دانشآموزان به صورت کاملاً ناخودآگاه راهحل تست را حفظ کردهاند و مفهوم آن را متوجه نميشوند.
2- دانشآموزاني که بلافاصله جواب را بررسي ميکنند ولي بار ديگر، مثال را از ابتدا تا انتها حل ميکنند که در مقايسه با دانشآموزان دستهي اول، وضعيت بهتري دارند.
3- دانشآموزاني که قبل از بررسي جواب، سعي در حل مجدد مثال ميکنند و اگر نتوانستند به مثال پاسخ دهند، آنگاه پاسخنامه را بررسي و کنکاش ميکنند و در آخر، مثال را در کتاب خودآموزي يادداشت ميکنند.
ادراکي: اين نوع از اشتباهها به دليل اين است که صورت سؤال را درست متوجه نشدهاند؛ يعني هدف مؤلف با آنچه دانشآموز متوجه شده است، متفاوت است.
راهکارهاي کاهش اين نوع اشتباه:
1- صورت مثال را با دقت مطالعه کنيد و زير مطالب مهم مثال خط بکشيد؛ مخصوصاً در تستهايي که از عبارت «نميباشد» يا «ميباشد» استفاده ميشود.
2- از مثالهايي که صورت سؤال طولاني دارند، فرار نکنيد؛ زيرا اينگونه تستها به علت زمانبر بودنِ خواندن صورت مسئله، راهحل کوتاهتري دارند. (دليل: طراح سؤال بايد زمان استاندارد را رعايت کند.)
3- در مثالهايي که به صورت شکل يا نمودار ارائه شده است، ابتدا صورت سؤال را کامل بخوانيد و بعد مثال را حل کنيد. ممکن است در صورت سؤال، تبصرهاي توسط طراح آمده باشد که محتواي پاسخ شما را تغيير دهد.
4- از کتابهاي آبي کمک بگيريد؛ زيرا نحوهي چيدن تستها در اين کتاب بر اساس درخت دانش است و دانشآموز ميتواند پس از فراگرفتن يک فرمول يا مطلب، بلافاصله چندين مثال متنوع از همان مطلب را حل کند.
شکدارها: براي مثال دانشآموز هنگام پاسخگويي به سؤالات متوجه ميشود که از ده سؤال به سه سؤال پاسخ داده است. خالي ماندن پاسخبرگ، او را ترغيب به پاسخ دادن به گزينههاي شکدار ميکند.
راهکارهاي کاهش اين نوع اشتباه:
1- تبديل شک به يقين: در منزل، هنگامي که از يک مجموعه، تست حل ميکنيد، سعي کنيد کنار تستهاي شکدار، «ش» بگذاريد؛ سپس هنگام بررسي پاسخنامه، پاسخ اشتباه را علتيابي کرده و حتماً در کتاب خودآموزي يادداشت کنيد. به طور ميانگين متوجه ميشويد که مثلاً شکدارهاي شما در درس ادبيات، بيشتر به سمت پاسخ غلط ميروند؛ پس ميتوانيد به اين نتيجه برسيد که در جلسهي آزمون، سؤالهاي شکدار درس ادبيات را پاسخ ندهيد. در عوض در درس ديني، بيشترِ شکدارهاي شما به سمت پاسخ درست ميروند؛ پس ميتوانيد در جلسهي آزمون به شکدارهاي ديني پاسخ دهيد.
2- هدفگذاري دهتايي: حتماً مشخص کنيد که اگر قرار است مثلاً در درس شيمي، تراز 6000 کسب کنيد بايد به چند سؤال از ده سؤال پاسخ دهيد.
محاسباتي: اين اشتباه از بدترين نوع اشتباهات است که با روبهرو شدن با آن، دائم خود را سرزنش ميکنيد و تعادل عصبي خود را از دست ميدهيد.
راهکارهاي کاهش اين نوع اشتباه:
1- استفاده از تکنيک دو خودکار: سعي کنيد در منزل از تکنيک دو خودکار استفاده کنيد تا بتوانيد تشخيص دهيد که چه تيپ سؤالاتي براي شما وقتگيرند تا مجبور نشويد براي پاسخ دادن به اين سؤالات، وقت را از دست بدهيد و هنگام پاسخگويي به سؤالات ديگر عجله کنيد و دقت شما پايين بيايد. به عبارت ديگر دقت را قرباني سرعت نکنيد.
2- استفاده از پاسخبرگ: اغلب دانشآموزان از اين موضوع گلايه دارند که گزينهها را در پاسخبرگ به صورت عمودي يا افقي جابهجا يا اشتباه وارد ميکنند. با استفاده از پاسخبرگ در منزل، اينگونه اشتباهات را به حداقل برسانيد.
3- مرور راهحلها: ممکن است شما از آن دسته دانشآموزاني باشيد که در عمليات ضرب، تقسيم، جمع و... مرتکب اشتباه ميشويد. با دقيق شدن در تصحيح و يادگيري تستهايي که اشتباه پاسخ دادهايد، بعد از مدتي متوجه خواهيد شد که در کداميک از عمليات ضرب، تقسيم، جمع و... اشتباه ميکنيد. براي مرور دوبارهي راهحلهاي خود سعي کنيد راهحل را از آخر به اول بررسي کنيد؛ زيرا هنگامي که راهحل خود را از اول به آخر بررسي ميکنيد، اشتباه خود را متوجه نخواهيد شد.
4- اگر عادت داريد که مثالها را به صورت ذهني حل کنيد سعي کنيد از اين به بعد يک مثال را ذهني و مثال بعدي را به صورت نوشتاري حل کنيد که اطلاعات مثال فعلي در ذهن شما با اطلاعات مثال قبلي ترکيب نشود.
5- منظمنويسي: عادت کنيد که در منزل چرکنويس خود را به اندازهي فضايي که در دفترچهي کنکور در اختيار داريد تقسيم کنيد. يک مثال را به صورت عمودي حل کنيد؛ به عبارت ديگر راهحلها را زير هم و منظم يادداشت کنيد. از بزرگ نوشتن و پررنگ نوشتن راهحل خودداري کنيد تا بتوانيد در صورت کمبود فضا و پاک کردن راهحلهاي قبلي، اثري از آن باقي نماند و با راهحلهاي بعدي شما ترکيب نشود.
جمعبندي:
با استفاده از کتاب اشتباهات متداول، اشتباهات ديگران را بشناسيد.
با استفاده از کتاب خودآموزي، اشتباهات خود را بشناسيد.
با کمک حل تست با در نظر گرفتن زمان، وارد کردن آنها در پاسخبرگ و در نظر گرفتن محدوديت فضاي مناسب براي راهحلهاي خود، اشتباهات محاسباتي را به حداقل برسانيد.